Hepsi bu kadar mı? Hayatın anlamı ve geleceğe bırakılan miras üzerine düşünceler

Is that all there is?

Thoughts on the meaning of life and leaving a legacy

Julia Neuberger

Rider Books, 2011 (2018)

Julia Neuberger (Barones Neuberger)  İngiliz Lordlar Kamarası’nın bir üyesidir. Eylül 2011’de Batı Londra Sinagogu’na tam zamanlı kıdemli hahamı ve İngiltere’nin ilk iki kadın hahamından birisidir. İngiltere’de başbakanlık tarafından 2007-9 gönüllülük şampiyonu seçilmiştir. 

Yazar bu kitabında; hayatın anlamı ve amacına odaklanabilmeyi, daha iyi bir yaşam tarzı elde etmenin yolları üzerine kafa yoruyor. 

Julia Neuberger, kitabında bizlere gerçekten önemli olan şeylerle nasıl yeniden bağlantı kurulacağını gösterirken,  geleceğe nasıl iyi bir miras bırakabileceğimizin yollarını araştırıyor. 

Önsöz’de temel hayatta kalma gereklilikleri yerine gelince  ( yiyecek, içecek, barınak ve sağlık sorunları çözüldükten sonra), insanoğlunun ‘neden dünyaya geldiğini, başkalarına ne verebileceğini, hayatın anlamını, yaşamlarımızın yaşamaya değer olup olmadığını sorgulamaya başladığını belirtiyor. 

İnsanın anlam arayışının, kendisine ihtiyaç duyulmasının, ve hayatta bir amacı olmasının onu hem hayvanlardan ayırdığını hem de sadece nefes almanın ötesine taşıdığını belirtiyor. 

İnsanları koşulsuzca, cevap vermeye çalışmadan dinlemenin onlar için yapabileceğiniz en büyük iyilik olduğunu; insanların konuşurken kendi içlerinde problemlerin sarmalını yavaş yavaş çözebildiğini, ve karanlıkların içinde bir nebze nefes almaya başlayabileceklerini belirtiyor. 

Birinci bölümde günün değerini bilme ve anı yakalamanın öneminden söz eden yazar; Robert Herrick’in şu dizelerine yer veriyor: 

Derebilirken gül goncalarınızı derin…

Sonra belki bir daha fırsatınız olmaz, diyerek tamamlıyor. 

Yazar anı ve günü yaşarken bunu körlemesine düşünmeden değil, günün ve hayatımızın bize verdiği sorumluluğun idrakinde; bize sunulana karşılık bizim de bir şeyler vermemiz ya da katmamız gerektiğini söylüyor. 

Hayatın anlama yollarından birinin kayıplarla yüzleşmek, kayıpları kabul etmek, kayıpları içselleştirmek olduğunu belirten yazar; sadece sevdiklerimizi değil, ümitlerimizi, hayallerimizi, sağlığımızı, ve fiziksel güzelliğimizi de kaybettiğimizi/kaybedebileceğimizi belirtiyor. 

İlk bölümü Randy Pausch’dan alıntılar yaparak üç önermeyle tamamlıyor: 

1. Sizi, sizi eleştirecek kadar eleştirenlerin sözleri karşısında sinirlenmeyin, sözlerine kulak verin. 
2. Hatalarınız veya yanlışlarınız olması son derece normal. Burada önemli olan düzgün, yerinde ve gönülden özür dilemek. 
3. Hiçbir zaman vaz geçmeyin: yapmak istedikleriniz, başarmak istedikleriniz, size zor gelen amaçlarınız, imkansız görünen hayalleriniz için tekrar, tekrar, tekrar, yılmadan denemeye devam edin ve vaz geçmeyin 

İyi bir arkadaş olun 

İkinci bölümde arkadaşlıklar üzerine fikirlerini yazmış yazar. 

İyi bir arkadaş olmanın ve iyi bir arkadaş kalmanın hayatın en önemli değerlerinden birisi olduğunu söyleyen yazar Neuberger; arkadaşlıklar gözetilmeli, kollanmalı, bakılmalı, el ütünde tutulmalı, beslenmeli ve bıkmaksızın üzerine emek sarf edilmeli diyor: 

İnsanlar sosyal varlıklardır; yaşam ancak başkaları sayesinde mümkün olur. 

Mutlu olmayı öğrenmek 

En mutlu insanların kendilerini aile ve arkadaşları ile çevrelediğini, kendilerini başkaları ile kıyaslamadığını, günlük yaşamlarını dolu dolu yaşadıklarını, ve en önemlisi affedici olduklarını yazmış Neuberger. 

İsveç’te yapılan bir araştırmaya göre insanları mutluluğuna katkı sağlayan iki önemli faktörün sağlıklı ilişkiler ve bir hayat amacına sahip olmak olduğu görülmüş. 

Bir diğer çalışmada da iyi bir evlilik ve sağlıklı olmak paradan daha fazla insanları mutlu ettiği görülmüş. 

Yaşlanmak da mutluluk düzeyini artırıyormuş. Yaşla birlikte insanlar üzücü ve sıkıcı olaylara ve resimlere gençlere kıyasla daha az tepki verip daha az üzüntü duyuyorlarmış. Ayrıca günlük sıradan ayrıntılarla (güneşli bir sabah, kahvenin kokusu, çayın sıcaklığı vb.) orta yaş üstündeki insanlar daha fazla mutluluk duyabiliyormuş. 

Bir diğer mutluluk nedeni de kendinizden başka kimseler ve amaçlar için çalışmak, emek ve zaman harcamak.  

Bu sosyal sorumluluk projeleri gibi çok büyük amaçlar olabileceği gibi; birlikte yaşadığınız insanlara ve ilişkilerinize özen göstermek ve çevrenizdekilere nazik davranmak da olabilir. 

Yazar mutluluğa giden bir yolun da şehrin dışında yeşillikler içinde bir evde oturup trafikte saatler geçirmenin aksine şehirde işe yakın bir evde oturmak olduğunu söylüyor. Hem zamanınız size kalacak, hem de sinirleriniz yıpranmayacak. 

Ait olmak ve size ihtiyaç hissedilmesi

Yazar, insanı en çok zorlayan şeylerden birinin bakıma muhtaç yakınlar olması ve onlara bakmaktır diyor. 

Hem kendi tecrübelerinden hem de gözlemlerinden, bu zor durumla başa çıkmak için 9 strateji öneriyor:

1. Karşınızdaki bakıma muhtaç kişinin var olan durumdan sorumlu olmadığını ayrımsamak
2. Gelecek endişesini azaltmak için günübirlik yaşamak, anın farkında olmak
3. Olayı çözmek için elinizden gelen her şeyi yapmak
4. Kendinize gün içinde zaman ayırmak
5. Her zaman sizden daha kötü durumda olan insanlar olduğunu hatırlamak
6. Var olan durum için kimseyi suçlamamak, suçlamanın yersiz olduğunun farkına varmak
7. Değişime hazırlıklı olmak
8. Profesyonel kimselerden yardım istemek ve yardım almak 
9. Güvendiğiniz insanlarla sorunlarınızı paylaşmak ve tartışmak 

Risk almak 

Ruhsal , duygusal ve maddi olarak zenginleşmek için risk almaktan çekinmemelisiniz. Risk almak hem hayatın olmazsa olma bir parçasıdır, hem de sizi her zaman ileriye taşır ve yeni şeyler keşfedersiniz. 

Önemli olan bir nokta aldığımız risklerin başkasını etkileyip etkilemediğidir. 

Yavaşlamak 

Günümüzde sosyal medya ve internet bombardımanı altında yavaşlayabilme başarısı göstermek giderek zorlaşıyor. 

Yavaşlayabilmek hem kendimizle kurduğumuz iletişimi artırır, hem de bizi sakinleştirir. 

Kendini zorlamak

Bazen arkasında büyük özveriler olmadan da kendimizi zorlamamız gerekebilir: Kilo vermek, sağlıklı yaşamak, sağlıklı beslenmek, yeterli düzeyde egzersiz yapmak, verilen ödevleri/görevleri tamamlamak vb. 

Herhangi bir konuda iyi niyetli olmak, pozitif düşüncelere sahip olmak yetmez, davranışlarımızla düşüncelerimizin uyumlu olması gerekir. 

Kayıplar ve acılar

Hayatın sadece pozitif yönlerine odaklanır, negatif yönlerini görmezden gelirsek, hayatın anlamını ve derinliğini ıskalamış oluruz. 

Nefret ettiğimiz, sinirlendiğimiz, hiddetlendiğimiz, ve korktuğumuz şeyleri fark etmek ve hayatın bizim beklentilerimizin dışında cereyan edebileceğini fark etmek çok önemlidir. 

Hayatta olmak ve hayatta kalmak, doğanın yapısı gereği kayıplar, yokluklar ve hastalıklar ile el ele gider. Bu yokluklar ve hastalıklar ile baş etmeyi öğrenme süreci bir birey olarak bizleri en çok geliştiren faktörlerden birisidir. 

Hayat yolculuğunda her zaman acılar ve çileler olacaktır. B acıların en önemli nedenlerinden birisi de kayıplar olacaktır: kayıplar sevdiklerimiz/değer verdiklerimiz olabildiği gibi hayallerimiz ve ümitlerimiz de olabilir. Hatta utançlar, saygınlık kaybı veya çok istenilen bir işe sahip olamamak bile olabilir. Son olarak da gençlik, güzellik ve bedensel fonksiyonların kaybını da saymamız gerekir. 

Hayatta mutlu olmanın yollarından birisi de bu kayıplar veya gerçekleştirilemeyen emeller/hayaller/düşünceler ile barışmak, yola devam etmek ve elimizdekinin değerini bilmektir. 

Kayıpları elimizin tersi ile itip, yokmuş gibi davranamayız. 

Kayıplarla başa çıkmanın en iyi yollarından birisi kayıplara karşı hazırlıklı olup, her zaman karşımıza çıkabileceklerini beklemektir. Diğeri de kayıplar karşısından kendimize daha nazik ve hoşgörülü davranmak; ‘insan’ olduğumuzun tekrar tekrar farkına varmak; güzel zamanların farkına varıp değerini bilmektir. 

Değerli bir isim/miras bırakmak

Yaptıklarınız, yetiştirdikleriniz, gerçekleştirdiklerinizle ölümden sonra da yaşamaya devam edersiniz; ölüm bir son olmaz. 

Ölümle yüzleşebilmek

Hayatın tek tartışmasız gerçeklerinden birisi hepimizin bir gün öleceğidir. Bu gerçeği zarafet ve olgunlukla kabul etmek bizden sonraya kalanlar için yapabileceğimiz en önemli şeydir. 

Ölümü tüm gerçekliğiyle kabul etmenin yolu, hayatı iyi yaşamaktan geçer. 

Güzel ve iyi bir yaşam sürmek 

Yazara göre iyi ve güzel yaşam sürmeninin sırları: 

1. Hayatın anlam ve amacı üzerine kafa yormak
2. Arkadaşlıklarımızı korumak ve beslemek için zaman harcamak, değer varmak ve arkadaşlıklarımızdan zevk almak. 
3. Bize ihtiyaç duyulduğunda hazır olmak. 
4. Kendimize karşı dürüst olmak. Beden sağlığımıza olduğu kadar zihin ve ruh sağlığımıza değer vermek, ihmal etmemek. 
5. Kayıplar, üzüntüler ve acılara karşı hazırlıklı olmak, bunlardan ders almak, ve başa çıkmayı ve yoluna devam etmeyi öğrenmek. 
6. Risk almaya hazır olmak. 
7. Günü kaçırmayacak şekilde yavaşlamak, günü kaçırmayacak şekilde hayata tutunmak. 
8. Hayatımızı sık sık gözden geçirmek; yapabildiklerimiz, yapmak istediklerimiz, yapamadıklarımız, mal varlığımız üzerine kafa yormak. Daha azı bize yeter mi? Gerçekten daha büyüğüne ihtiyacımız var mı? Dünyaya ve çevreye olan etkilerimiz? Karbon izimiz üzerine kafa yormak. 
9. Bizden sonrakiler için arkamızda bir değer bırakacak şekilde yaşamak.
10.  Ölümün gerçekliği ile dost olmak, ölümün kaçınılmazlığını kabul etmek. Böylelikle yaşarken hem kendimizi, hem sevdiklerimiz hem de bizden sonra hayatta kalanlar için anlamlı bir şeyler yapabilmek, buna kafa yormak. 
11. Kalbimizin istediği yönde ve hayallerimizin peşinde gidebilecek cesareti göstermek. 

Kendi mutluluğumuzun peşinde koşmak değil, başkalarına ve dünyaya yararlı olmanın hayatın anlamlarından birisi olduğunun farkına varmak.