C vitamini eksikliğinin nöropsikiyatrik sonuçları

C vitamini vücutta pek çok önemli reaksiyonda kofaktör olarak görev alır:

1. Bağırsaklarda demir emiliminde
2. Böbreküstü bezi hormonlarının sentezinde
3. Akyuvar işlevlerinde
4. Dopamin ve noradrenalin metabolizmasında
5. Triptofan, serotonin ve diğer nörotransmitter sentez, salınım ve metabolizmasında
6. Glutamat ve GABA metabolizmasını düzenleyerek beyni sakinleştirerek
7. Beyinde yağların oksidasyonunun önlenmesinde
8. Besinsel yağlardan enerji elde edilmesinde
9. Bakır metabolizmasında
10. Folik asit metabolizmasında
11. Karnitin sentezinde; mitokondriyal enerji üretiminde
12. Kollajen sentezinde
13. Epigenetik düzenleme ve metilasyon döngülerinde: bebeklerin anne karnında beyin gelişiminde.
14. Antioksidan olarak

Beynin antioksidan rezervleri düşük olduğu için, C vitamini düzeyleri diğer organlara kıyasla daha yüksektir. Özellikle hafıza merkezi hipokampüsler ve duygu durum düzenleyicisi amigdalalarda. C vitamini düzeyi yüksek ve C vitamini eksikliğinden etkilenen diğer bir organ böbreküstü bezleridir. Eksiklikte en son beyin ve böbreküstü bezi düzeyleri düşer. Özellikle anne karnında ve erken bebeklikte beyin gelişiminde beynin yeterli C vitamini düzeylerine sahip olması önemlidir; C vitamini eksikliğinde beyin gelişiminde aksamalar meydana gelir. Bebeğin en önemli C vitamini anne sütüdür; annenin düzeyleri yetersizse sütün içerdiği C vitamini düzeyleri de düşmektedir.

Ağır C vitamini eksikliğinin en bilinen sonucu iskorbit’tir. İlk defa uzun seferler yapan gemicilerde gözlenen bu hastalık, günümüzde azımsanmayacak sıklıkta görülmektedir.

C vitamini eksikliği sonucu görülebilecek yakınmalar/durumlar:

1. Halsizlik, bitkinlik, yorgunluk, kronik yorgunluk
2. Yara iyileşmesi gecikmesi
3. Diş eti hassasiyeti
4. Diş ve diş eti kanaması
5. Ciltte kolay morarma ve kanama
6. Nezle/soğuk algınlığı riskinde artış
7. Depresyon
8. Kaygı bozukluğu
9. Bilişsel faaliyetlerde yavaşlama
10. Bebek ve çocuklarda öğrenme güçlüğü
11. Beyin sisi
12. Yaşlılarda kafa karışıklığı
13. Unutkanlık
14. Diyabetik yaraların ortaya çıkma olasılığında artış ve iyileşmeme
15. Kalp damar ve beyin damar hastalıkları riskinde artış
16. Metabolik sendrom riskinde artış

• Bitkisel besinlerin C vitamini düzeyleri toplandıktan sonra günler içerisinde azalır. Bu nedenle sebze meyve tüketimini artırmak kadar, taze sebze meyve tüketmek önemlidir.
• C vitamini düzeylerini azaltan diğer bir faktör ısıdır. Bu nedenle de tükettiğimiz sebzeleri mümkün olanlarını çiğ tüketmek önemlidir. Böylelikle besinlerin B vitamini düzeyleri de daha yüksek kalacaktır.
• Günlük C vitamini alımı günlük 40-110 mg olmalıdır.
• Sigara içenlerin, Yoğun alkol kullananların, Batı tipi beslenenlerin, hamilelerin, çocukların ve yaşlıların ihtiyacı daha yüksektir.

C vitamini içeriği yüksek besinler

• Yeşil yapraklı sebzeler
• Yeşil renkli sebzeler
• Turpgiller (özellikle lahanalar ve brokoli)
• Soğangiller
• Taze meyveler (özellikle narenciye, çilek, orman meyveleri, hünnap)
• Avokado, biberler, domates, tatlı patates
• Ciğer

Her öğünde sebze meyve tüketmek, c vitamini ile birlikte bağırsak bakterilerimiz için lif, polifenoller, antioksidanlar, B vitaminleri, folik asit, magnezyum da sağlar. O nedenle takviye yerine besinlerle C vitamini almaya çalışın.

Fazla C vitamini takviyesi sindirim yakınmalarına, böbrek taşı riskinde artışa ve östrojenik aktivite artışına neden olur. Takviye olarak günde 1000 mg C vitaminini geçmemeye çalışın.

Beslenme ile ilgili daha fazla bilgi ve tarifleri Ne Yiyeceğimi Şaşırdım isimli kitabımızda bulabilirsiniz.

Referanslar

• Plevin D, Galletly C. The neuropsychiatric effects of vitamin C deficiency: a systematic review. BMC Psychiatry. 2020;20(1):315. Published 2020 Jun 18. doi:10.1186/s12888-020-02730-w
• Tveden-Nyborg P. Vitamin C Deficiency in the Young Brain-Findings from Experimental Animal Models. Nutrients. 2021 May 15;13(5):1685. doi: 10.3390/nu13051685. PMID: 34063417; PMCID: PMC8156420.
• Ne Yiyeceğimi Şaşırdım