Dr.Banu Taşçı Fresko tarafından, kendisine ait www.banutascifresko.com adlı site üzerinden gerçekleştirilen internet ortamındaki faaliyetler kapsamında çerezler kullanılmaktadır.
Gizliliğe genel bakış
Baş ağrınız migren mi? Histamin intoleransı mı?
Migren atakları bazen sadece ağrı ile seyreder, ama çoğunlukla öncesinde ve ağrı bittikten hastaların yakınmaları olur. Diğer ağrılarda (gerilim tipi baş ağrısı veya boyundan kaynaklı baş ağrılarında) ağrı öncesi ve sonrası yakınması yoktur.
Migren ağrılarının seyri 4 evreden oluşur; prodrom (ağrı öncesi yakınmalar), aura (ağrının hemen öncesi nörolojik bulgularla seyreden yakınmalar), ağrı ve ağrı sonrası.
Prodrom (ağrı öncesi yakınmalar)
Ağrı ortaya çıkmadan, 2 ila 48 saat önce hastaların yüzde 60’ında prodrom dönemi (hastalık erken belirtisi) görülebilir. Ağrı öncesinde en sık görülen yakınma, yorgunluk ve buna bağlı uyuma isteği ve esnemedir. Ses ve kokuya duyarlılık, duygudurum değişiklikleri, anksiyete, sinirlilik, neşe, yemek yeme isteği, baş dönmesi, ishal, kabızlık, artmış idrara çıkma gibi yakınmalar görülebilir. Hastaların bir kısmında boyun kaslarında tutulma ve sertleşme olabilir. Bu yakınmaların pek çoğundan histamin intoleransına bağlı yükselmiş histamin düzeyleri sorumlu olabilir.
- Ağrı öncesinde fazlasıyla esniyorum, ağzım kapanmıyor
- Ağrı öncesi çok susuyorum
- Ağrı öncesi çok acıkıyorum
- Ağrı öncesi devamlı yemek istiyorum
- Canım çok tatlı yemek istiyor
- Ağrı öncesi yerimde duramıyorum.
- Bir dakika üstüme gelmeyin, çok sinirliyim
- Allah’ım patron ne çok konuştu!
- Ağrı öncesi çok idrara çıkıyorum
- Çocuklar, lütfen müziğin sesini kısın, lütfen!
- Allah’ım kendimi o kadar iyi hissediyorum ki, dünyayı fethedebilirim
- Ağrı öncesinde her türlü ışık rahatsız ediyor
- Ağrı öncesinde her türlü ses rahatsız ediyor
- Ağrı öncesinde her türlü koku rahatsız ediyor
- Ağrı öncesinde konsantre olamıyorum
- Ağrı öncesinde kelimeleri bulmakta zorlanıyorum
- Ağrı öncesinde tüm vücudum uyuşuyor
- Ağrı öncesinde ishal oluyorum
- Ağrı öncesinde karnım davul gibi oluyor
- Ağrı öncesinde başım dönüyor
- Ağrı öncesinde her yerim kaşınıyor
- Ağrı öncesinde burnum tıkanıyor
- Ağrı öncesinde çarpıntım oluyor
- Ağrı öncesinde gözlerim akıyor
- Ağrı öncesi o kadar şişiyorum ki yüzük takamıyorum
- Ağrı öncesi o kadar şişiyorum ki çoraplar iz bırakıyor
- Çok yorgunum
- Galiba taş taşıdım
- Ağrı öncesi ense ve boyun kaslarımda sertlik ve gerginlik oluyor
*İtalikle yazılan belirtiler histamin intoleransı sırasında da görülür veya artan histamin değerleri bulguları kötüleştirir.
Aura
Prodrom ile eşzamanlı veya sonrasında hastaların üçte birinde aura görülebilir. Auralar nadiren ağrı olmadan tek başına da görülür (sessiz migren). Auralı migreni olan hastalarda her migren atağında aura görülmek zorunda değildir. Auralar, damarlarda meydana gelen değişikliklerin, beynin kan akımını etkilemesi sonucu beyin dokusunda sinir hücrelerinde hücresel düzeyde elektrik iletimindeki aksama nedeniyle ortaya çıkan geçici nörolojik bulgulardır. Bunlar bir hastada ilk olarak görüldüklerinde hastanın felç veya benzeri nörolojik bir hastalık geçirmekte olduğu düşünülebilir.
Pek çok farklı aura bulgusu vardır:
- Renkli, ışıltılı, zikzaklı görme
- Yarım-çeyrek-tam görme alanı kayıpları
- Bulanık görme
- Konuşma ve kelime bulma güçlüğü
- Konsantrasyon kaybı, beyin sisi (brain fog)
- Baş dönmesi
- Çift görme, çatallı görme
- Ellerde-kollarda-bacaklarda-tüm vücutta uyuşma veya karıncalanma
Bu bulgular 10 ila 40 dakika içerisinde geriler ve sonrasında ağrı başlar. Bir aura 60 dakikadan fazla sürmez. 60 dakikadan uzun süren auralarda, ikincil bir neden aramak gerekir.
Aurasız migren hastalarında prodrom sonrası veya prodrom yaşanmadan direkt olarak migren ağrısı başlayabilir. Histamin düzeylerinin artması aura görülme olasılığını artırabilir, ama birebir auraya neden olmaz. Bu nedenle beyin sisi dışındaki aura bulgularında auralı migren düşünmek gerekir.
- Ağrı öncesinde gözümün iki yanında parlak ve/veya renkli ışıklar ve/veya zikzaklar görüyorum.
- Ağrı öncesinde baktığım yerin ortasını göremiyorum
- Ağrı öncesinde baktığım yerin çevresini göremiyorum
- Ağrı öncesinde baktığım yerin üst yarısını, alt yarısını, çeyreğini göremiyorum
- Gözümün önünde beyaz beyaz parlak şeyler var.
- Her şeyin üstü neden ıslak?
- Her şey neden sanki kaynıyor?
- Ağrı sırasında her yerde gökkuşakları görüyorum
- Kaleydoskop almama gerek yok, gözlerimi kapasam yeter
- Elim uyuştu
- Sağ elim ve sağ ayağım karıncalandı
- Başım dönüyor*
- Kafamı toplayamıyorum*
- Okuduklarımı anlamıyorum*
- Sarhoş gibiyim*
*İtalikle yazılan belirtiler histamin intoleransı sırasında da görülür veya artan histamin değerleri bulguları kötüleştirir.
Ağrı
Migren ağrısının özellikleri:
Ağrı genellikle tek taraflıdır, sağ ya da soldan başlar, yarım olarak kalabilir veya tüm başa yayılabilir. Bazı hastalarda ağrılar taraf seçmeksizin enseden veya alın bölgesinden başlayıp tüm başı etkileyebilir.
Zonklayıcı ağrılara sıklıkla bulantı, kusma, ışığa, sese ve kokulara hassasiyet eşlik eder.
Ağrı ile birlikte gözlerde kızarma, burun akması, ishal gibi bulgular görülebilir, bu hastalarda histamin intoleransı akla gelmelidir.
Ağrı şiddetinde, özellikle merdiven çıkmak veya eğilip kalkmak gibi fiziksel aktivitelerle veya ıkınırken artma olabilir.
Ağrılar 2-72 saat sürebilir.
Karanlık ve serin bir odada 10-15 dakika uyumak veya dinlenmek ağrıya iyi gelir.
Ağrı, çocuklarda genellikle 1 saatten kısa sürer.
Baziler migreni (Beyin sapı ve beyincik kan dolaşımlarının etkilendiği çift görme, dengesizlik ve baş dönmesi atakları ile, baş ağrısı olmadan da atak görülebilen durum) olan hastalarda iki yanlı bulgular görülebilir.
- Ocakta bir şey mi yanıyor?*
- Garip kokuyu benden başka alan var mı?*
- Allah’ım bu yemek neden bu kadar iğrenç kokuyor?*
- Bu bardaklar yumurta mı kokuyor?*
- Ağır parfümler/kokular ağrımı tetikliyor*
- Ağrı sırasında her türlü koku rahatsız ediyor*
- Başım ağrıyınca midem bulanıyor*
- Başım ağrıyınca kusuyorum
- Başımın yarısı ağrıyor
- Ağrı ile birlikte başımda zonklama oluyor
- Ağrı ile birlikte şakaklarımda zonklama oluyor
- Öksürmek ağrımı artırıyor.
- Hapşırmak ağrımı artırıyor
- Ikınmak ağrımı arttırıyor
- Ağrı sırasında merdiven çıkmak istemiyorum
- Ağrı sırasında eğilmek ağrıyı şiddetlendiriyor
- Cinsel ilişki ağrılarımı artırıyor
- Ağrı sırasında hareket etmek istemiyorum
- Karanlıkta yatmak iyi geliyor
- Uyumak iyi geliyor
- Bir kusabilsem ağrı bitecek
- Kusmak ağrıyı azalttı sanki…
- Ağrı sırasında beynim yırtılacak gibi oluyor!
- Kafamı sıkmak iyi geliyor
- Başımı yastığa bastırmak iyi geliyor
- Başıma buz koymak rahatlatıyor
- Ağrı sırasında üşüme titreme geliyor
- Ağrı sırasında her türlü ışık rahatsız ediyor
- Perdeleri kapatabilir miyiz?
- Araba farları gözümü alıyor.
- Hava koşulları değişince ağrılarım tetikleniyor
- Bana lodos demeyin!
- Off, bugün de hava ne kadar güneşli L
- Güneş gözlüğüm olmadan asla!
- Sıcak ve rutubetli hava ağrılarımı artırıyor*
- Soğuk ve kuru hava ağrılarıma iyi gelmiyor*
- Ağrı sırasında her türlü ses rahatsız ediyor
- Şu televizyonun sesini bir kısın Allah rızası için!
- Mutfaktaki musluğu birisi tamir ettirsin lütfen!
- Ağrı ile birlikte gözlerim şişiyor*
- Ağrı sırasında konsantre olamıyorum*
- Ağrı sırasında burnum akıyor*
- Ağrı sırasında çift görme/çatallı görme oluyor
- Ağrı sırasında göz kapağım düşüyor
- Ağrı sırasında tüm vücudum uyuşuyor
- Ağrı sırasında kelimeleri bulmakta zorlanıyorum
- Ağrı sırasında baktığım yerin üst yarısını, alt yarısını, çeyreğini göremiyorum
- İnsanları nokta nokta görüyorum
- İnsanları mozaik tablo gibi görüyorum
- İnsanlar Picasso’nun resimlerine benziyor
- İnsanların etraflarında hare var
- İnsanlar adeta kristalden yapılma
- İnsanlar karton gibi, boyutsuz
- İnsanların köşeleri var
- Bütün renkler solmuş
- Sağ elim mi büyüdü?
- Stres sonrası rahatlayacağımı düşünürken ağrım şiddetleniyor
- Hafta sonlarını yatakta geçiriyorum
- Ağrı gece yarısı uykumdan uyandırıyor*
- Ağrı sabah ben gözümü tam açamadan başlıyor*
- Çizgili şeylere bakamıyorum
- Arğı ısarsınad yzaı ayzmkata zorlku çekioyurm
- Konuşurken zorluk çekiyorum
- Bu konuşan ben miyim?
- Dilim dudağım uyuşuyor
- Ağrı sırasında başım dönüyor*
- Arabada giderken telefona bakarsam midem bulanıyor
- Zaman mı durdu?
- Rüyada mıyım?
- Her şey birbirini tekrar mı ediyor?
- Ağrı sırasında canım çekilmiş gibi oluyor
- Ağrı sırasında bayılacak gibi oluyorum.
- Ağrı sırasında ayağa kalkınca gözüm kararıyor
*İtalikle yazılan belirtiler histamin intoleransı sırasında da görülür veya artan histamin değerleri bulguları kötüleştirir.
Ağrı sonrası
Baş ağrısı geçmesine rağmen bazı hastalarda eşlik eden yakınmalar birkaç güne kadar devam edebilir. Bu aşamayı, yangın sonrası henüz sönmeyen korların çıtırtısı ve yaydığı sıcaklığa benzetebiliriz.
Konsantrasyon problemleri, mide-bağırsak yakınmaları, duygudurum değişiklikleri, bitkinlik ve halsizlik olabilir. Bir grup hasta ise ağrı sonrası dönemde kendini şahane ve dünyanın tüm enerjisine sahip hisseder. Çok gözyaşı döktüğü zaman atağı biten hastalar da vardır.
Başlangıç ve bitiş dönemleri genellikle birbirine aynadır, yani başlangıçta çok acıkmışsanız, ağrı sonunda iştahınız azalır, ağrı öncesi hareketliyseniz, ağrı bitince halsiz olursunuz… gibi.
Migreni olan bir kişide bir atak sırasında tüm bu aşamaların ve bileşenlerinin bir kombinasyonu görülebilir. Ağrılar her seferinde karbon kopyası gibi aynı olmaz.
- Ağrı sonrasında külçe gibi uyandım
- Ağrı sonrasında yeniden doğmuş gibi uyandım
- Ağrı sonrasında kendimi o kadar kötü hissediyorum ki…
- Ağrısı sonrasında 10 litre çiş yapmış olabilirim
- Ağrı bitti ishal oldum*
- İshal oldum, ağrı bitti*
- Bir kabızlıktır gidiyor*
- Ağrı bitince canlanıyorum.
- Ağrı bitince başım çürümüş gibi acıyor.
*İtalikle yazılan belirtiler histamin intoleransı sırasında da görülür veya artan histamin değerleri bulguları kötüleştirir.
Çocuklukta başlayan migren…
- Çocukken çok gazlı bir bebekmişim
- Çocukken çok karnım ağrırmış*
- Çocukken nedensiz kusarmışım*
- Çocukken sık ishal olurmuşum*
- Çocukken çok hareketliymişim
- Çocukken dikkatim dağınıkmış*
- Çocuk ve gençken sık duygusal iniş çıkışlarım olurmuş
- Çocukken araba tutarmış
- Çocukken çok uzun süre ayakta kalınca bayılırmışım
- Çocukken/gençken nedensiz bayılırmışım
- Kıyafetlerin etiketleri zımpara kağıdından yapılmış olabilir mi?
- Sezaryen doğmuşum
- Anne sütü az almışım/almamışım
- Küçükken çok hasta olmuşum bana çok antibiyotik verilmiş
- Küçükken ateşli ishal oldum
- Küçükken annem babam çok kavga ederdi
- Çocukluğum zor geçti ve mutsuzdum
*İtalikle yazılan belirtiler histamin intoleransı sırasında da görülür veya artan histamin değerleri bulguları kötüleştirir.
Ailede başlayan migren…
- Annemde migren var
- Halamda migren var
- Babaannemin hep başı ağrırdı, başını sıkardı
- Babam her yemek yedikten sonra ishal olurdu
- Kız kardeşimde astım var
- Annemde IBS ve fibromiyalji var
- Bizim bütün ailenin eklemleri çok esnek
Ayrıca…
Uzun süre ağrı kesici non steroidal anti enflamatuar kullanımı
Kronik stres
Hem migreni hem de histamin intoleransını artıran faktörlerdir.
Adetle ilişkili migren
Hem migrenin hem histamin intoleransının en önemli özelliklerden birisi adet öncesi, adet sırası veya adet sonrası belirgin olarak kötüleşmeleridir.
Bazı kadınlarda sadece adet döneminde migren olur ve diğer zamanlarda olmaz; bu duruma adetle ilişki migren denir. Beraberinde başka histamin artışı ile ilişkili bulgu olmasa bile bu hastalara histamin intoleransı araştırması veya en azından adet zamanı düşük histaminli beslenmelerini öneririm.
- Ağrılar adet öncesi şiddetleniyor*
- Ağrılar adet sırasında şiddetleniyor*
- Ağrılar adet sonrası şiddetleniyor*
- Adet zamanı gözlerim akıyor*
- Adet zamanı burnum tıkanıyor*
- Adet zamanı karnım davul gibi oluyor*
- Adet zamanı baş ağrısı ile birlikte ishal oluyorum*
- Adet zamanı baş ağrısı ile birlikte her yerim kaşınıyor*
- Adet öncesi mutsuz ve huysuz bir şeytana döndüm
- Adet sonrası çiçekten çiçeğe konan bir kelebek gibiyim
*İtalikle yazılan belirtiler histamin intoleransı sırasında da görülür veya artan histamin değerleri bulguları kötüleştirir.
Kronik migren/fazla ilaç kullanımı baş ağrısı
- Son üç aydır ağrılarım çok sıklaştı*
- Ayda en az 15 gün ağrım var*
- İnsanın her gün başı ağrır mı?*
- Haftanın en az iki günü ağrım var*
- Haftanın en az üç günü ağrı kesici ve/veya triptan* içiyorum
- Sabah baş ağrısı ile uyanıyorum*
- İçtiğim ilaçlar işe yaramıyor*
- İçtiğim ağrı kesiciler başımın ağrısını geçirmek yerine ağrıları artırıyor*
*İtalikle yazılan belirtiler histamin intoleransı sırasında da görülür veya artan histamin değerleri bulguları kötüleştirir.
Her migreni olan hasta ağrılarını tetikleyen bir veya daha çok besinin, bir veya daha çok durumun farkındadır. Histamin intoleransında ağrıları artıran en önemli faktörlerden birisi besinlerdir. Özellikle migren ağrısı ile birlikte histamin intoleransının bulgularından birisi varsa besinlere daha çok dikkat etmek ağrı sıklığı ve şiddetini belirgin olarak azaltabilir.
Histamin intoleransına iyi gelmeyen besinler yoğurt, avokado, fermente turşular, ceviz veya mercimek gibi sağlıklı besinler olduğu için suçlu besini bulmak (veya suçlamak :)) çok kolay olmayabilir. Bu nedenle besin günlüğü tutmak çok önemlidir.
Bir de histamin intoleransı yaşla birlikte, özellikle kadınlarda menopozla birlikte zamanla yerleşebilir. O nedenle daha önce yiyebildiğiniz/içebildiğiniz besinleri birden tüketemez olabilirsiniz. Bu bir ateşli ishal, ağır besin zehirlenmesi, ağır stres veya koronavirüs enfeksiyonu sonrası olabilir.
- Öğün atlarsam başım ağrıyor
- Oruç tutarsam başım ağrıyor
- Stres ağrımı artırıyor
- Üzüntü ağrımı tetikliyor
- Titreşen televizyon veya floresan gibi ışıklar ağrımı tetikliyor
- Bilgisayar ekranına çok bakmak ağrımı tetikliyor
- Oyun konsolları ağrımı tetikliyor
- Lunapark ışıkları ağrımı tetikliyor
- Uçak yolculuğu sırası/sonrası ağrım tetikleniyor
- Yorgunluk/çok çalışmak ağrılarımı tetikliyor
- Ağırlık kaldırdıktan sonra ağrılarım tetikleniyor
- Uykusuz kalırsam ertesi günü başım çatlayacak gibi ağrıyor
- Histamin düzeyi* yüksek besinler: Fermente süt ürünleri, fermente alkollü içecekler (kırmızı şarap, diğer şaraplar, bira, şampanya), çikolata, fermente tüm besinler (sirke, turşu, boza, kombuça), beklemiş besinler, kurtulmuş besinler, şarküteri, domates, dışarıda bekletip olgunlaştırılmış meyveler/sebzeler.
- Histamin salgılanmasına neden olan besinler: Buğday, diğer tahıllar, inek sütü, baklagiller, domates, glutamat içeren besinler (hazır tuzlu besinler, Çin yemekleri, soya ve ürünleri, eski peynirler, mantarlar)
- Histaminin yıkılmasına engel olan besinler (siyah ve yeşil çay, enerji içecekler, mate çayı, alkollü içecekler, bazı ilaçlar.
(Tam histamin listesi için buraya bakabilirsiniz)
Bence bende hem migren, hem de histamin intoleransı var 🙁
Nasıl bir yol izleyeyim?
- Önce bir nöroloji, alerji veya dahiliye uzmanına muayene olun.
- Histamin intoleransı tanısı koymak için kan histamin düzeylerine ve DAO düzeylerine bakılabilir. Histamin düzeyleri 0.3-1.0 ng/mL arasında, DAO düzeyleri 3 U/ml üzerinde, mümkünse 10 U/ml üzerinde olmalıdır. Benim klinik tecrübem 20 U/ml altındaki DAO değerlerinde hastaların özellikle stresli zamanlarda veya çok histamin içeren gıdalar yediklerinde rahat edemedikleri. 10 hastadan birinde DAO ve histamin düzeyleri normal olup, histamin intoleransı bulguları olabilir.
- Hem migreni hem histamin intoleransını tetikleyen en önemli besin maddesi grubu gluten içeren tahıllar, yulaf, mısır ve diğer tahıllardır. Hem migreniniz hem de histamin intoleransınız varsa gluten hassasiyeti veya çölyak hastalığı varlığı araştırılmalıdır. Tetkikler yapıldıktan sonra %100 glutensiz beslenmeye geçmenizi öneririm.
- Diğer bir besin maddesi grubu da inek sütü ve inek sütü ürünleridir. İnek sütü tek başına bulguları arttırırken fermente inek sütü ürünleri histamin, tiramin ve diğer biyojenik aminler nedeniyle ağrıları belirgin olarak artırır. Bu durum ekşimiş yoğurtlar, olgun peynirler (kaşar, parmesan, gravyer) ve küflü peynirlerde (rokfor, Blue cheese) daha belirgindir. Ağrıların geçmesi için %100 inek sütü ve ürünsüz bir beslenmeye geçmenizi öneririm. Peynir veya yoğurt çok seviyorsanız, veya probiyotikleri eksik aldığınızı düşünüyorsanız çok az miktarda keçi, koyun ve manda sütü ürünleri tüketebilirsiniz, ama bunlar da ağrıyı artırabilir. Artırırsa bir süre hiç süt ürünü tüketmeyin.
- Alkollü içecekler özellikle kırmızı şarap ve bira hem migreni hem de histamin intoleransı bulgularını artırabilir. Bira gluten de içerdiği için tüketmeyin. Kırmızı şarap yerine beyaz şarap tercih edebilirsiniz, ama o da ağrıları tetikleyebilir. Şarap yerine distile içkileri (rakı, viski, votka, cin, tekila) içebilirsiniz, ama alkol metabolize olurken histamin ile yarıştığı için fermente olmasa dahi ağrıları artırabilir. Atak zamanları veya kronik migreniniz varsa alkol tüketmeyin.
- Siyah çay, yeşil çay ve beyaz çay DAO enzimini çalışmaz hale getirerek histamin düzeylerinin artmasına neden olur. Sabahları bir açık ve küçük çaydan fazla içmeyin. Ağrılarınız artıyorsa onu içmeyin.
- Stres hem mast hücrelerini aktive ederek daha fazla histamin salgılamalarına, artmış bağırsak geçirgenliğine ve HPA eksenini etkileyerek stres hormonu düzeylerinde artış ve sempatik sistem baskınlığına neden olur. Yoga, meditasyon ve düzenli egzersiz yaparak stresle baş etmeyi kolaylaştırabilirsiniz. Yine de stres seviyelerini azaltamazsanız mutlaka psikolojik/psikiyatrik yardım alın.
Histamin intoleransı üzerine daha fazla bilgi için buraya, DAO düzeylerinizi artırmanın yolları için buraya ve buraya histamin intoleransına iyi gelmeyen ilaçların listesi için buraya, daha fazla öneri için buraya, migren üzerine daha fazla bilgi için kitabım Beynini Doğru Besle’ye, fibromiyalji üzerine daha fazla bilgi için kitabım Artık Ağrımasın’a, histamin intoleransına uygun tarifler için Ne Yiyeceğimi Şaşırdım’a, koronavirüs sonrası artan yakınmalar ve uzun COVID için Büyük Yorgunluk kitabına bakabilirsiniz.