Dr.Banu Taşçı Fresko tarafından, kendisine ait www.banutascifresko.com adlı site üzerinden gerçekleştirilen internet ortamındaki faaliyetler kapsamında çerezler kullanılmaktadır.
Gizliliğe genel bakış
Kronik yorgunluğun bir nedeni de selenyum eksikliği olabilir mi
Selenyumun insan sağlığı üzerinde etkileri olabileceği ilk 1817 senesinde bildirilmiştir.
Selenyum pek çok antioksidan enzimin yapısında yer alır. Bu nedenle selenyum eksikliğinin en önemli sonucu oksidatif stres ve eşlik eden kronik enflamasyondur. Hücre membranlarını ve lipit içeren organelleri peroksidatif hasara karşı korur. Özellikle antioksidan kapasitesi düşük beyin için yeterli selenyum ve glutatyon düzeyleri önemlidir.
Oksidatif stresin pek çok etkisi yanında bir etkisi de reaktif oksijen moleküllerinin mast hücresi aktivasyonuna ve histamin salınımına yol açarak histamin intoleransı ve/veya mast hücresi aktivasyon sendromuna neden olmasıdır. Hücre çalışmalarında selenyum ile muamele edilen mast hücrelerinin daha az histamin ve prostaglandin D2 salınımı yaptıkları görülmüştür.
Selenyum, glutatyon peroksidaz yapısında yer alır, glutatyon peroksidaz bir selenoproteindir. Glutatyon peroksidaz bedenimizde serbest radikalleri etkisizleştiren en önemli antioksidan enzimdir. Endoplazmik retikulumda kalsiyum giriş çıkışını denetleyerek endoplazmik retikulum stresinin azaltılmasında rol alır.
Selenyum bunların yanında doğumsal ve edinsel bağışıklık sistemi hücrelerinin olgunlaşması, farklılaşması ve fonksiyonlarında yer alır, PAF sentezini azaltarak pıhtılaşma komplikasyonlarının önüne geçer.
Serotonin ve dopamin metabolizmasında görev alır; selenyum tüketimi daha fazla olan kişilerde depresyon riskinin daha düşük olduğu; depresyonu olan hastalarda selenyum düzeylerinin daha düşük olduğu gösterilmiştir. Öte yandan takviye olarak fazla selenyum alınması ve selenyum takviyesi de bir depresyon nedenidir.
İnaktif T4 hormonunu aktif T3 hormonuna dönüştüren deiyodinazlar selenyum olmadan işlev göremezler. Hem deiyodinazlar hem de glutatyon selenyum için yarıştıkları için eksikliğinde hem oksidatif stres hem de hipotiroidi görülebilir.
Selenyum replasmanı, özellikle virüs enfeksiyonları sonrasında oluşan enflamasyonu azaltır. COVID ve diğer viral enfeksiyonlarda selenyum düzeyleri yüksek hastalar çok daha hızlı iyileşir, uzun COVID riski azalır.
Selenyum eksikliği neredeyse toplumun yarısında mevcuttur.
Bitkisel ve hayvansal gıdaların selenyum içerikleri yetiştirilen topraklara göre neredeyse 10 katına varan farklar gösterebilir. Çin’de yapılan çalışmalarda selenyumdan fakir topraklarda yaşayanların daha sık ve daha ağır koronavirüs enfeksiyonu geçirdikleri görülmüştür. Türkiye de selenyum bakımından orta-fakir ülkeler arasında yer almaktadır.
Selenyum eksikliği bulguları:
- Oksidatif stres
- Kronik ve yaygın ağrı
- Kronik yorgunluk sendromu
- Tiroid fonksiyon bozuklukları, otoimmün tiroidit riski ve antikor düzeylerinde artış
- Depresyon ve kaygı bozukluğu
- Beyin sisi
- Saç dökülmesi
- Viral hastalıklara yakalanmaya yatkınlık
- İnsülin direnci ve kan şekerinde yükselme
- Uzun COVID
- Raynaud fenomeni
- HIV enfeksiyonu ağırlaşması
- Kalp damar hastalıkları riskinde atış
- Prostat kanseri riskinde artış
- Bilişsel fonksiyonlarda yavaşlama, uzun vadede Alzheimer hastalığı riskinde artış
Ağır selenyum eksikliği Keshan sendromu olarak isimlendirilir: konjestif kalp yetersizliği ve ağır ritim bozuklukları görülür.
Selenyum eksikliği riski yüksek hastalar:
- Kronik stresi olan
- Enflamasyon düzeyi yüksek
- Batı tipi beslenen
- Disbiyozisi olan
- Bağırsak hastalıkları olan
- İnce bağırsak operasyonları
- Mide küçültme operasyonları
- Vegan beslenen
- Metyonin eksikliği/az alımı olan
- Fenilketonüri hastaları
Fazla alımında selenozis görülebilir: Saç dökülmesi, tırnaklarda kırılma ile beraber depresyona eğilim ortaya çıkabilir. Ayrıca deride kızarıklık, bulantı ve kusmaya neden olabilir.
Selenyum içeriği yüksek besinler:
- Kuruyemişler (özellikle Brezilya cevizi ve kaju)
- Balıklar, kabuklu deniz ürünleri
- Yumurta
- Sakatat (özellikle ciğer ve böbrek), kırmız et, kanatlı eti
- Tohumlar (ay çekirdeği, karabuğday, hardal tohumu, kinoa, çiya)
- Yeşil yapraklı sebzeler
- Baklagiller (çimlendirilmiş)
- Ispanak
- Muz
- Mantarlar
- Günde 3 Brezilya cevizi günlük ihtiyacı karşılamaya yeter. Ayrıca takviye alıyorsanız günde 2 Brezilya cevizini geçmeyin.
- Bitkilerde selenometyonin, hayvansal gıdalarda selenosistein şeklinde bulunur. Metyonin ve sistein (sistin) amino asit düzeyleri bu nedenle antioksidan kapasiteyi etkiler. Selenyum eksikliği genellikle E vitamini eksikliği ile birlikte bulunur.
- A, D ve E vitaminleri emilimi artırır.
- Pişirmek düzeyleri düşürür.
- Kadınlarda en az 55 mikrogram erkeklerde 70 mikrogram günlük alım önerilmektedir. 90-100 mikrogram almak yetersizliğin önüne geçer.