B1 vitamini eksikliğinin sinir sistemi ve beyin üzerine etkileri

Tiamin olarak da isimlendirilen B1 vitamininin mutlak surette dışarıdan besinlerle alınması gerekir. İnce bağırsaklardan emilen B1 vitamini çok küçük miktarlarda kalp, böbrek, karaciğer ve beyinde depolanır.

• Karbonhidrat, lipit ve aminoasit metabolizmasında
• Enerji bataryası ATP sentezinde ve mitokondri enzimi kofaktörü olarak
• Serotonin ve diğer nörotransmitterlerin sentezinde
• Sinir hücrelerini saran myelin kılıfı tamirinde
• Hücre çeperi yapımında (mitokondri membranları ve sinir hücresi sinaps membranları)
• Bağışıklık sisteminde
• Antioksidan

Enerji metabolizmasında görev aldığı için eksikliğinde enerjinin %60’ını kullanan kalp ve beyin önce etkilenir.

Klasik B1 vitamini eksiklikleri Beriberi hastalığı ve Wernicke Korsakoff ensefalopatisidir.

Beriberi hastalığı ıslak veya kuru olabilir. Islak tipte kollarda , bacaklarda, karı içinde ve kalp çevresinde ödem ve kalp yetersizliği vardır. Kuru tip beriberi ise kollardaki bacaklarda çevresel sinir sistemine ait sinirleri etkiler; ellerde ayaklarda uyuşma, karıncalanma, yürüme bozukluğu ve dengesizlik görülür.

Wernicke Korsakoff ensefalopatisi olan hastalarda ise polinöropati, yürürken dengesizlik (ataksi), göz hareket anomalileri, ve yürüyüş problemleri görülebilir. İlerleyen durunlarda psikoz, kafa karışıklığı, konfüzyon ve halüsinasyon görülebilir. Ensefalopati kronik alkolikler, ağır mide bağırsak hastalığı olanlar, kanser tedavsisi gören hastalar ve AIDS hastalarında görülme riski daha yüksektir.

Kalın bağırsak hücreleri üretilen B1 vitaminini enerji üretimde kullanırlar. B1 vitamininden fakir beslenen farelerin bağırsak çeperinde enflamasyon oluşur. Bağırsak bakterileri, özellikle bifidobakteriler bağırsakta B1 vitamini sentezlerler. Bağırsaktaki bakteri dengeleri bozulduğunda bakteriler kendi B vitaminlerini üretemezler ve B1 vitamini düzeylerini düşürürler.

B1 vitamini eksikliğinin en önemli nedeni tahılların işlenme sırasında B1 içeriklerini kaybetmeleri ve Batı tipi beslenme/rafine karbonhidrat tüketimidir.

Eksikliği/alım azlığında oksidatif stres, kaslarda yorgunlukla ortaya çıkan laktik asit miktarında artış ve enflamasyon görülür.

B1 vitamini, beyin hipokampüs hücrelerini alkol toksisitesinden korur.

B1 vitamini eksikliğinde görülebilecek bulgular/yakınmalar:

• Migren
• Kas ağrısı, fibromiyalji
• Kronik yorgunluk
• Sinirlilik
• Konsantrasyon güçlüğü
• Unutkanlık, beyin sisi, kafa karışıklığı
• Uykusuzluk
• Depresyon
• Ellerde ayaklarda uyuşma, düşük ayak, yürüme güçlüğü, dengesizlik
• Mide bağırsak yakınmaları
• İştahsızlık
• Görme bozuklukları
• Kaşlarda kirpiklerde beyazlaşma
• Kan beyin bariyerinde bozulma ile nöroenflamasyon

Uzun vadeli B1 vitamin eksikliği veya alım azlığı bilişsel yeteneklerde kayıp ve demans riskinde artışa neden olur. Rafine karbonhidrat tüketmenin demansa yatkınlık oluşturmasında B1 vitamini eksikliği de rol oynamaktadır.

B1 vitamini eksikliği riski yüksek kimseler:

• Tip II diyabet
• AIDS
• Alkolizm
• Gastrit ve oniki parmak bağırsağı hastalıkları
• İleri yaş
• Obezitede
• Hipertiroidi
• Böbrek yetersizliği ve diyaliz tedavisi
• Ağır enfeksiyonlarda eksiklik riski artar.

Hamilelerin, özellikle son üç ayda (3. trimesterde) ihtiyacı artar. İlk trimesterde aşırı bulantı kusması olan (hiperamezis gravidarum) gebelerde B1 vitamini eksikliği görülebilir.

Günde 1.3 mg tiamin alınması gereklidir. Fazla alınan B1 vitamini idrarla atılır.

 Damardan verildiğinde alerjik reaksiyonlara neden olabilir.

B1 vitamini içeriği yüksek besinler

• Balıklar, kabuklu deniz ürünleri
• Sakatat, kırmızı et, kanatlı eti 
• Yumurta
• Tohumlar (özellike keten tohumu, teff, haşhaş ve kinoa)
• Kuruyemişler (özellikle ceviz)
• Baklagiller (özellikle  çimlendirilmiş)
• Mantarlar
• Kuşkonmaz

Besinlerin pişirilmesi B1 vitamini düzeylerini düşürür.