Ekzorfinler

Ekzorfinler, vücuttaki endorfinlere benzer şekilde etki gösteren ve opioid reseptörlere bağlanabilen, dışarıdan alınana besinlerin bağırsaktaki sindirimi sonu açığa çıkan moleküllerdir. 

 Gluten proteininde bulunan gliadin moleküllleri bu ekzorfinlerin en önemli kaynaklarındandır, sindirim sonucu açığa çıkan en önemli ekzorfin gliadinomorfin-7’dir. 

Glutenden başka süt ürünleri (B-kazomorfin), soya ve ıspanak (rubiskolin) proteinlerinin sindirimi sonucu benzer ekzorfinler açığa çıkar. 

Beta kazomorfin, sadece A1 geninin taşıyan ineklerin sütünün tüketilmesi sonucu açığa çıkar. 

Hiçbir problemi olmayan sağlıklı insanlarda da bu ekzorfinler bağırsakta açığa çıkmaktadır. 

Bu ekzorfinler

1. Mide ve bağırsak sindirim hızını yavaşlatır
2. Yemeklerden sonra daha fazla insülin salgılanmasına neden olur
3. Prolaktin düzeylerinde artışa neden olur
4. Öğrenme ve hafıza süreçlerini etkiler
5. Daha az ağrı duyulmasına neden olur ( enflamasyon veya patolojik sürece rağmen ağrı duymazsınız)
6. Bağırsaklarda P maddesinin yıkımı azalır: karın ağrısı, ishal, anjiyoödem görülebilir. P maddesi mast hücrelerini aktive eder; non çölyak gluten/buğday hassasiyeti bulgularından baş ağrısı, alerji benzeri bulgular, halsizlik ve dikkat dağınıklığının bir nedeninin P maddesindeki artış olduğu düşünülmektedir. 
7. Depresyona eğilim oluşturur
8. C1Q kompleman proteininde artışa neden olur; bu artış merkezi sinir sistemindeki değişikliklerin bir kısmından sorumludur
9. Bağırsaklardan sistein emiliminin aksamasına
   • Glutatyon düzeylerinin düzeylerinde düşmeye neden olarak oksidatif strese 
   • S-adenozil metyonin düzeylerinde düşmeye neden olarak metilasyon problemlerine ve epigenetik değişikliklere neden olurlar. Bu sonuçlardan biri homosistein düzeylerinde artıştır. Homosistein düzeylerinin artması kan beyin bariyerini bozarak, beyine zararlı maddelerin geçiş yapmasına neden olur. 
   • Her iki nedenle epigenetik değişikliklere neden olurlar. Epigenetik değişiklikler bebekte diyabet, kanser, obeziteye zemin hazırlayabilir. Ayrıca bebeğin ileride şizofreni, otizm spektrumu bozuklukları veya depresyona eğilimli olmasına neden olabilir. 

Dışarıdan hayvanlara ekzorfinler verildiğinde (damardan veya beyin omurilik sıvısı içine) sosyal motivasyonda azalma, kendi başına kalma isteği ve uzaklaşma gibi etkiler görülür. Opioid reseptör blokeri naltrekson verildiğinde ise bu etkiler azalır veya kaybolur. 

Çölyak hastalığı olan çocukların bağırsak hücreleri içinde bu opioid etkili peptidleri daha az zararlı hale getirecek DDP IV (dipeptidil peptidaz) enzimi eksik veya düşük düzeylerde bulunur. Bu mukozal hasarı olan çocuklarda çok daha belirgindir; bu nedenle tüm ekzorfin açığa çıkarabilen besin maddeleri çok daha belirgin olarak etkilerini gösterir. 

Referanslar

1. Svedberg J, de Haas J, Leimenstoll G, Paul F, Teschemacher H. Demonstration of beta-casomorphin immunoreactive materials in in vitro digests of bovine milk and in small intestine contents after bovine milk ingestion in adult humans. Peptides. 1985;6(5):825-830. doi:10.1016/0196-9781(85)90308-0
2. Hausch F, Shan L, Santiago NA, Gray GM, Khosla C. Intestinal digestive resistance of immunodominant gliadin peptides. Am J Physiol Gastrointest Liver Physiol. 2002;283(4):G996-G1003. doi:10.1152/ajpgi.00136.2002
3. Reichelt KL, Tveiten D, Knivsberg AM, Brønstad G. Peptides’ role in autism with emphasis on exorphins. Microb Ecol Health Dis. 2012;23:10.3402/mehd.v23i0.18958. Published 2012 Aug 24. doi:10.3402/mehd.v23i0.18958
4. Sokolov O, Kost N, Andreeva O, et al. Autistic children display elevated urine levels of bovine casomorphin-7 immunoreactivity. Peptides. 2014;56:68-71. doi:10.1016/j.peptides.2014.03.007
5. Jarmołowska B, Bukało M, Fiedorowicz E, et al. Role of Milk-Derived Opioid Peptides and Proline Dipeptidyl Peptidase-4 in Autism Spectrum Disorders. Nutrients. 2019;11(1):87. Published 2019 Jan 4. doi:10.3390/nu11010087
6. Di Liberto, D.; D’Anneo, A.; Carlisi, D.; Emanuele, S.; De Blasio, A.; Calvaruso, G.; Giuliano, M.; Lauricella, M. Brain Opioid Activity and Oxidative Injury: Different Molecular Scenarios Connecting Celiac Disease and Autistic Spectrum Disorder. Brain Sci. 2020, 10, 437.
7. Ul Haq MR, Kapila R, Sharma R, Saliganti V, Kapila S. Comparative evaluation of cow β-casein variants (A1/A2) consumption on Th2-mediated inflammatory response in mouse gut. Eur J Nutr. 2014;53(4):1039-1049. doi:10.1007/s00394-013-0606-7
8. Brooke-Taylor S, Dwyer K, Woodford K, Kost N. Systematic Review of the Gastrointestinal Effects of A1 Compared with A2 β-Casein. Adv Nutr. 2017;8(5):739-748. Published 2017 Sep 15. doi:10.3945/an.116.013953
9. Jianqin S, Leiming X, Lu X, Yelland GW, Ni J, Clarke AJ. Effects of milk containing only A2 beta casein versus milk containing both A1 and A2 beta casein proteins on gastrointestinal physiology, symptoms of discomfort, and cognitive behavior of people with self-reported intolerance to traditional cows’ milk [published correction appears in Nutr J. 2016;15(1):45]. Nutr J. 2016;15:35. Published 2016 Apr 2. doi:10.1186/s12937-016-0147-z
10. Teschemacher H. Opioid receptor ligands derived from food proteins. Curr Pharm Des. 2003;9(16):1331-1344. doi:10.2174/1381612033454856
11. Liu Z, Udenigwe CC. Role of food-derived opioid peptides in the central nervous and gastrointestinal systems. J Food Biochem. 2019;43(1):e12629. doi:10.1111/jfbc.12629
12. Lister J, Fletcher PJ, Nobrega JN, Remington G. Behavioral effects of food-derived opioid-like peptides in rodents: Implications for schizophrenia?. Pharmacol Biochem Behav. 2015;134:70-78. doi:10.1016/j.pbb.2015.01.020
13. Fukudome S, Shimatsu A, Suganuma H, Yoshikawa M. Effect of gluten exorphins A5 and B5 on the postprandial plasma insulin level in conscious rats. Life Sci. 1995;57(7):729-734. doi:10.1016/0024-3205(95)00324-y
14. Fanciulli G, Dettori A, Demontis MP, Anania V, Delitala G. Serum prolactin levels after administration of the alimentary opioid peptide gluten exorphin B4 in male rats. Nutr Neurosci. 2004;7(1):53-55. doi:10.1080/1028415042000194630
15. Fanciulli G, Dettori A, Demontis MP, Tomasi PA, Anania V, Delitala G. Gluten exorphin B5 stimulates prolactin secretion through opioid receptors located outside the blood-brain barrier. Life Sci. 2005;76(15):1713-1719. doi:10.1016/j.lfs.2004.09.023
16. Pruimboom L, de Punder K. The opioid effects of gluten exorphins: asymptomatic celiac disease. J Health Popul Nutr. 2015;33:24. Published 2015 Nov 24. doi:10.1186/s41043-015-0032-y
17. Trivedi MS, Shah JS, Al-Mughairy S, et al. Food-derived opioid peptides inhibit cysteine uptake with redox and epigenetic consequences. J Nutr Biochem. 2014;25(10):1011-1018. doi:10.1016/j.jnutbio.2014.05.004
18. Aslam H, Ruusunen A, Berk M, et al. Unravelled facets of milk derived opioid peptides: a focus on gut physiology, fractures and obesity. Int J Food Sci Nutr. 2020;71(1):36-49. doi:10.1080/09637486.2019.1614540