IBS ve çocukluk çağı travmaları

İrritabl bağırsak sendromu (IBS), nedeni bulunamayan karın ağrı, ishal/kabızlık atakları ve dışkılama problemleri ile giden, toplumda 10 kişiden 1-2’sinde görülen bir hastalıktır.
Bu hastalık hastaların yarısında erişkinlikte başlarken, diğer yarısında çocukluk çağlarında karın ağrısı ve kabızlık ile başlar.
Hem çocuklarda hem erişkinlerde karın ağrısı ve bağırsak yakınmalarına baş ağrısı, sırt ağrısı, kol-bacak ağrısı, kaygı bozukluğu ve depresyon eşlik eder.
Çocukların genellikle kendilerine güvenleri düşüktür. Erişkinlerde yukarıdakiler dışında pelvis ağrısı sık görülür.
Çocukluğunda daha hijyenik koşullar ve ortamlarda yaşayanların erişkinliklerinde IBS olma olasılığı daha yüksektir.

IBS’in en önemli nedenlerinden birisi çocukluk çağı travması yaşamaktır; 10 hastanın 8’i, bir ve birden fazla travma tarif eder. Travma öyküsü olan IBS hastalarının çok önemli kısmı kadındır.
Tüm travmalar; fiziksel, duygusal ve cinsel travmalar IBS gelişim olasılığını artırır.

IBS ile en çok ilişkilendirilen travmalar şunlardır:
• Düşük doğum ağırlıklı/prematüre doğum
• Doğumda mide sıvısının boşaltılması için aspirasyon yapmak
• Bebeklikte büyüme-gelişme geriliği
• Erken bebeklikte anneden ayrı kalma
• Fiziksel şiddet: Can yakmak veya yaralamak kastı ile vurmak, dövmek, tokat atmak, yumruklamak, tekmelemek, bağlamak, hapsetmek, kapatmak.
• Duygusal şiddet: Aşağılamak, azarlamak, bağırmak, tehdit etmek, küfretmek, zorbalığa maruz bırakmak, eleştirmek, küçümsemek, haksız yere cezalandırmak, suçlamak,
• Duygusal ihmal: Yok saymak, ilgi göstermemek, görmezden gelmek, ihtiyaçları yok saymak, duymamak, değer vermemek, beğenmemek, başkaları ile kıyaslamak, reddetmek, aile aktivitelerinin dışına bırakmak, arkadaşlıklara/ okul dışı aktivitelere katılama izin vermemek.
• Cinsel taciz: Tecavüz, uygunsuz dokunmak, uygunsuz sarılmak, uygunsuz okşamak, oral ilişkiye zorlamak.
• Ebeveynler ile uyumsuz ilişki, anlaşamama
• Anne, baba veya bakan yetişkinden ayrı kalma
• Anne-baba ayrılığı/boşanması
• Ebeveynlerin ölümü
• Ailede rusal hastalık olması
• Ailede madde kullanımı ve alkolizm
• Ev ferlerinden birinin hapse girmesi

Bu genel travmatik olaylar dışında spesifik olarak IBS ile ilişkili bulunan travmatik deneyimler şunlardır:
• Ev içinde hastaya veya diğer fertlere şiddet uygulanması
• Ebeveynlerin ruhsal hastalıkları
• Aşağılanmak/küçümsenmek/alay edilmek
• İhmal edilmek, değersiz hissettirilmek
• Soğuk, umursamaz ve sevgisiz ebeveyn bakımı
• İhtiyaçlarınızın anlaşılmaması/görülmemesi/duyulmaması
• Cinsel taciz
• Tecavüz

Travma öyküsü olan hastalarda IBS’e sıklıkla kaygı bozukluğu, depresyon, somatizasyon eşlik eder. Bu hastalar diğer IBS hastalarına göre daha fazla doktora gider, daha fazla tetkik yaptırır, ve herhangi bir nedenle ameliyata alınma olasılıkları daha yüksektir.
Annesinde IBS olan çocuklarda IBS görülme sıklığı daha yüksektir. Ancak ikiz çalışmalarında bu risk % 20 olarak bulunduğu için, ‘genetik geçişin’ bir kısmından öğrenilmiş davranışların sorumlu olduğu düşünülmektedir.
Travmalar bedende ve dolayısı ile beyinde stres yolaklarını (HPA ekseni) bozar, stres yanıtını artırır, enflamatuar kimyasalların düzeyini artırır, mide bağırsak sisteminin aşırı hassas ve uyarılabilir olmasına neden olur, stres hormonu genlerinde ve beynin duygusal merkezlerinin reseptörlerinde epigenetik değişikliklere neden olur.
IBS hastaları klasik tedavileri ile birlikte antidepresan tedavi ve/veya psikoterapi ile birlikte takip edildiklerinde tedavi yanıtı çok daha iyi olur. Ayrıca çocukluk çağından itibaren nedeni bulunmayan karın ağrısı olan çocuklarda travma olasılığı araştırılması önemlidir.
Erişkinlikte kontrol altına alınamayan bulguları olan hastaların da çocukluk çağı travmalarına yönelik araştırılması ve uygun psikoterapi verilmesi önemlidir.
Bunların dışında çok şiddetli IBS bulguları olan hastaların non çölyak gluten/buğday hassasiyeti , çölyak hastalığı, histamin entoleransı, nikel alerjisi ve FODMAP entoleransına yönelik araştırma önerilir.

Referanslar:

1. Chitkara DK, van Tilburg MA, Blois-Martin N, Whitehead WE. Early life risk factors that contribute to irritable bowel syndrome in adults: a systematic review. Am J Gastroenterol. 2008;103(3):765-775. doi:10.1111/j.1572-0241.2007.01722.x https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3856200/
2. Park SH, Videlock EJ, Shih W, Presson AP, Mayer EA, Chang L. Adverse childhood experiences are associated with irritable bowel syndrome and gastrointestinal symptom severity. Neurogastroenterol Motil. 2016;28(8):1252-1260. doi:10.1111/nmo.12826 https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4956522/
3. Drossman DA, Leserman J, Nachman G, Li ZM, Gluck H, Toomey TC, Mitchell CM. Sexual and physical abuse in women with functional or organic gastrointestinal disorders. Ann Intern Med. 1990 Dec 1;113(11):828-33. doi: 10.7326/0003-4819-113-11-828. PMID: 2240898. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/2240898/
4. Bradford K, Shih W, Videlock EJ, et al. Association between early adverse life events and irritable bowel syndrome. Clin Gastroenterol Hepatol. 2012;10(4):385-90.e903. doi:10.1016/j.cgh.2011.12.018 https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3311761/pdf/nihms357001.pdf