Covid-19 ve artmış bağırsak geçirgenliği

Covid-19 enfeksiyonu bazı hastalarda sadece mide bağırsak yakınmaları ve/veya ishalle seyretmektedir. Sadece mide bağırsak yakınması olan hastaların hastalıklarının daha selim seyrettiği gösterilmiştir. Ancak solunum/akciğer problemleri ve/veya nörolojik bulgular ile birlikte mide bağırsak yakınmaları görüldüğünde, veya klinik seyir sırasında sonradan ortaya çıktığında daha ciddi bir klinik tablo düşünülmelidir.

Uzun yıllardır bağırsak bakterilerinin bağırsak-akciğer ekseni üzerinden solunum yolu hastalıklarının şiddetini etkileyebildiği bilinmektedir. Diğer yandan da akciğer hastalıkları enflamasyona neden olarak bağırsak geçirgenliğini artırabilmektedir.

Covid-19 virüsünün bağırsak epitel hücrelerini direkt olarak enfekte edebildiği (ACE2 reseptörleri yoluyla) ve bağırsak mikrobiyom dengelerini etkileyerek artmış bağırsak geçirgenliğine neden olabildiği gösterilmiştir. Bu etki ileri yaşta ve metabolik hastalığı olanlarda çok daha fazla görülmektedir.

Çalışmalarda ağır Covid-19 geçiren hastaların artmış bağırsak geçirgenliğini gösteren zonulin düzeyleri yüksek bulunmuştur. Zonulin ile birlikte hastalarda bağırsak içinde bulunup, kanda bulunmaması gereken bakteri duvarı ögeleri (lipopolisakkaritler), bakteri metabolizma ürünleri, bakteri enzimleri ve mantar duvar molekülleri (beta glukanlar) de saptanmaktadır. Bu moleküllerle beraber, bunlara yanıt olarak dolaşımdaki enflamatuar kimyasallar da (sitokinler ve kemokinler) artmaktadır. Bazı hastalarda  karaciğer enzimleri düzeyleri çok artabilmektedir.

Oluşan bağırsak içi dengesizliği ve artmış bağırsak geçirgenliği sonucu hem insanın hem de bakterilerin –amino asit yolakları (sitrüllin, arjinin, metyonin, triptofan) etkilenmekte, bu da hem yararlı bakterilerin hem de bağırsak hücrelerinin sağlığını etkilemektedir.

Covid-19 enfeksiyonu öncesinde veya sırasında yoğun ve yüksek dozda antibiyotik kullanmak bağırsak içi dengelerini bozarak, zararlı (patojen) bakterilerin sayısını artırarak klinik durumu kötüleştirmektedir.

Zonulin düzeyi çok yüksek olan yoğun bakım hastalarında hastalığın daha ölümcül olduğu da gösterilmiştir.

Bir kısım insan zonulin öncüsü haptoglobin allellerinden çift sayıda taşımaktadır; daha fazla zonulin salgılayan bu kişilerin bağırsağın enflamatuar hastalıkları riskinin daha yüksek olduğu biliniyordu. Ağır Covid-19 ve yüksek zonulin düzeyi olan bir grup hastanın bu ikinci grupta yer aldığı zannedilmektedir.

Bir diğer çalışmada da hastanede yatan ağır hastalık geçiren hastaların bağırsaklarında yararlı/zararlı bakteri dengesinin bozulduğu, patojen yani hastalık yapan bakterilerin (özellikle coprobacillus, Clostrium ramosum ve Clostridium hathewei) çok artmış olduğu görülmüştür. Bu hastalarda kısa zincirli yağ üretimi ve müsin düzeylerine olumlu etkileri olan Faecalibacterium prausnitzii düzeylerinin normale göre çok düşük olduğu da saptanmıştır.

Mukus katmanı tüm bağırsak hücrelerinin üzerini bir yorgan gibi örten ve bağırsak hücrelerini bağırsak içindeki bakterilerden ve diğer canlılar ve toksik maddelerden koruyan bir katmandır. Mukus katmanı içinde bulunan İmmünglobülin A molekülleri de bu korumada aktif rol alırlar.

SARS ve MERS hatalıklarına neden olan diğer korona virüs enfeksiyonlarından sonra, bir grup hastanın yakınmaları uzun yıllar boyu devam etmiştir. Şu anda Covid-19 enfeksiyonunun uzun Covid-19 veya kronik Covid-19 olarak adlandırılan tabloya neden olabildiği bilinmektedir. Uzamış yakınması olan hastaların bağırsak sağlıklarının daha bozuk olduğu yönünde bir teori olsa da, henüz ispat edilememiştir. Zonulin düzeylerinizi düşürme ve artmış bağırsak geçirgenliğini azaltma yollarını burada bulabilirsiniz.

Referanslar

1. Sharma L, Riva A. Intestinal Barrier Function in Health and Disease-Any role of SARS-CoV-2?. Microorganisms. 2020;8(11):1744. Published 2020 Nov 6. doi:10.3390/microorganisms8111744 https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7694956/
2. Severe COVID-19 Is Fueled by Disrupted Gut Barrier Integrity Leila B. Giron, Harsh Dweep, Xiangfan Yin, Han Wang, Mohammad Damra, Aaron R.Goldman, Nicole Gorman, Clovis S. Palmer, Hsin-Yao Tang, Maliha W. Shaikh, Christopher B. Forsyth, Robert A. Balk, Netanel F Zilberstein, Qin Liu, AndrewKossenkov, Ali Keshavarzian, Alan Landay, Mohamed Abdel-Mohsen medRxiv 2020.11.13.20231209; https://doi.org/10.1101/2020.11.13.20231209/
3. Dhar D, Mohanty A. Gut microbiota and Covid-19- possible link and implications. Virus Res. 2020;285:198018. doi:10.1016/j.virusres.2020.198018 https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7217790/
4. Zuo T, Zhang F, Lui GCY, Yeoh YK, Li AYL, Zhan H, Wan Y, Chung ACK, Cheung CP, Chen N, Lai CKC, Chen Z, Tso EYK, Fung KSC, Chan V, Ling L, Joynt G, Hui DSC, Chan FKL, Chan PKS, Ng SC. Alterations in Gut Microbiota of Patients With COVID-19 During Time of Hospitalization. Gastroenterology. 2020 Sep;159(3):944-955.e8. doi: 10.1053/j.gastro.2020.05.048. Epub 2020 May 20. PMID: 32442562; PMCID: PMC7237927. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7237927/
5. Donati Zeppa S, Agostini D, Piccoli G, Stocchi V, Sestili P. Gut Microbiota Status in COVID-19: An Unrecognized Player?. Front Cell Infect Microbiol. 2020;10:576551. Published 2020 Nov 26. doi:10.3389/fcimb.2020.576551 https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7725702/
6. Characterizing Long COVID in an International Cohort: 7 Months of Symptoms and Their Impact Hannah E. Davis, Gina S. Assaf, Lisa McCorkell, Hannah Wei, Ryan J. Low, YochaiRe’em, Signe Redfield, Jared P. Austin, Athena AkramimedRxiv 2020.12.24.20248802; doi:https://doi.org/10.1101/2020.12.24.20248802 https://www.medrxiv.org/content/10.1101/2020.12.24.20248802v2/