Yaşam için 12 kural

12 Rules for life: an antidote to chaos
Yazar: Jordan B Peterson
Yayın evi: Random House Canada, 2018

Jordan B. Peterson, Toronto Üniversitesi’nde Psikoloji profesörü, ‘Yaşam için 12 kural’ kitabında bizlere kaosla beş edebilmek için ip uçları veriyor. Genlerimiz, hayat tecrübelerimiz ve beyinlerimizin yapısı ne kadar farklı olursa olsun, hepimiz bilinmezlerle uğraşıyor ve kaosla baş edebilmeye çalışıyoruz.
Peterson, bize bunların en temel yollarını gösteriyor.

Bu 12 kuralın temeli, kendi hayatımızın sorumluluğunu almak.

Sorumluluk alınca gerisi de geliyor.
Yazar, hepsini birden yapmanızın her zaman mümkün olmayacağını kabul ediyor ama ufak ufak bir yerden başlamanızı öneriyor.
Gözünüz korkmasın o kadar da zor şeyler değil. Bir kısmı kısa süreli, bir kısmıysa uzun vadeli. Ama biliyorsunuz büyük maratonları bitirmek minik adımlarla başlar.

Dik durmak
Jordan B. Peterson’ın ilk kuralı dik durmak! Dik duran canlıların (hayvan ve insan) serotonin düzeyleri yüksek bulunmuş ve karşılaştıkları stresle daha iyi baş edebildikleri gözlenmiştir. Dik duran insanların kendilerini daha az depresif, daha az kaygılı hissettiği, daha az hasta olduğu ve daha uzun yaşadığı da biliniyor.

Dik durmanın yanında, düzenli uyku saatleri ve karbonhidrattan fakir, protein ve yağdan zengin bir kahvaltı da
depresif yakınmalara iyi gelir.

Tüm canlıların stresle baş ettikçe bu kasları da gelişiyor. Dik durunca kendinizi daha iyi ifade edebilirsiniz. Serotonin düzeyleriniz arttıkça kendinize güveniniz artacak ve çok daha iyi hissedeceksiniz.

Kendine çok sevdiğin birine davranır gibi davran
Dr. Peterson’a göre sağlığınızı düzeltmek, bilgi dağarcığınızı genişletmek ve bedeninizi güçlendirmek için kendinize verdiğiniz sözler büyük önem taşıyor. Bu sözleri yerine getirdikten sonra kendinizi ödüllendirin ki, kendinize inanın ve motive olun. Çocuklarınıza, anne babanıza, dostlarınıza veya evcil hayvanlarınıza nasıl hassas, özenli ve şefkatli davranıyorsanız kendinize de öyle davranmayı deneyin. Daha iyi bir insan olmak için kendinize karşı davranışlarınızı da dönüştürmelisiniz. Bu da çok daha iyi bir dünyaya giden yolda değişimi başlatır. Kendine şefkatin yollarından bir tanesi de kendini ve geçmişi affetmek.

Senin için en iyisini isteyen kişilerle arkadaş ol
İnsanlar ellerinde bulunan araçlarla dünyalarını şekillendirirler. Ellerindeki araçlar uygunsuzsa, elde ettikleri sonuçlar da uygunsuz olur. Kendine güvenmeyen, mutsuz olan, hayatına dair sorumluluk almayan insanlar genellikle kendilerine benzer arkadaşlar seçerler. Bu insanlar sizi kendi dünyalarına, benzer seviyeye çeker.
Eğer kardeşinize, babanıza, çocuklarınıza tavsiye etmeyeceğiniz bir arkadaşınız varsa, onunla siz de vakit geçirmeyin.
Sizin başarılarınızla mutlu olan, sizin için en iyisini isteyen ve
birlikte daha iyiye yükselme isteğinde olan insanlarla dost kalın.

Kendini başkalarıyla değil dünkü sen ile kıyasla
Bir işte ne kadar iyi olursanız olun veya bir konuda ne kadar başarılı olursanız olun, ülkenizde veya dünyada o işi sizden daha iyi ve başarılı bir şekilde yapacak biri vardır. Bir konuda devamlı iyi olmak demek aslında bir yandan da kendinizi gelişmeye kapattığınızı ve bir rutine saplandığınızı gösterebilir.

Bazen hatalar yaparak gelişmek başarılı olmaktan daha önemlidir.

Başarı ve mutluluk, tırmandığınız dağın zirvesinde değil, yoldadır. Ama kendi yolumuza bakmak yerine, etrafımızda bizden daha başarılı gibi görünen kişilerin yoluna bakmak ve kendimizi yargılamak bizi daha iyi yapmaz. Her gün, günlük yaşamımızı belirleyen 500 tane karar veriyoruz. Bu kararların bir iki tanesini bile değiştirsek 365 gün sonunda 7 bin tane yeni ve dönüştürücü karar vermiş olabiliriz.

Çocuk yetiştirmek
Dr. Peterson’un beşinci kuralı, çocuklarınız varsa onları hoşlanmadığınız davranışlarda bulunmayacak şekilde yetiştirmek.
Çocuklara sınır koymak, kısa vadede onları sinirlendirip üzse de uzun vadede çocukların kendilerini daha güvenli hissetmelerini sağlar. Net sınırlar çizmek ve kurallar koymak, hem çocukların hem de ebeveynlerin daha güvende olmasını sağlar. Bu çocukların hem sosyal gelişimleri, hem de psikolojik olgunlukları desteklenir.

Bir çocuk eğer 4 yaşına kadar sosyal olarak uygun davranmayı öğrenmemişse, ilerleyen yıllarda bu kurallara adapte olması giderek zorlaşır.

Uygun şekilde terbiye edilmemiş çocuklar arkadaş bulmakta ve arkadaşlıklarını devam ettirmekte zorlanırlar. Yeteri kadar sosyal etkileşime sahip olmayan çocukların beyin gelişimi de sekteye uğrar. Daha mutlu ve özgüvenli çocuklar için çocuklarınıza sınır çizmekten korkmayın ve sizin istemeyeceğiniz şekilde davranmalarına izin vermeyin.

Dış dünyayı eleştirmeden önce kendi evinizi düzenleyin
Kendi hayatımızın sorumluluğunu almak zor geldiğinde, genelde kendimiz dışında bir kişiyi, bir durumu veya geçmişi suçlama eğiliminde oluruz.
Böyle olunca ne sorunlarımızı çözebiliriz ne de hayatımızı pozitif yönde değiştirebiliriz.

Herkes hata yapabilir.
Kimse kusursuz değildir.

Yazar Peterson, önce kendi yaptığımız hataların farkına varmamızı öneriyor ve kendi hatalarımızın farkına vardıkça iç görümüzün artacağını söylüyor. Geçmişe dolanmadan, onunla barışarak hafifleyin. O yüzden geçmişte size karşı hata yapanları suçlamadan önce kendi hatalarınızın sorumluluğunu alın.

Çıkarlarınızın değil, anlamlı olan şeylerin peşinden gidin
Yazar, kaos ve düzeni Yin ve Yang sembolüne benzetiyor. Hayatın anlamını, Yin ve Yang sembolünün tam ortasındaki çizgi gibi kaos ve düzenin dengesi olarak görüyor.
Kendimiz için iyi olarak istediğimiz şeyler uzun vadede bizim için olumsuz sonuçlara dönüşebilir. Bu yüzden kendimiz için bir şey isterken, anlık iyi ve haz dolu olanı değil, kalıcı ve anlamlı olanı tercih etmeliyiz. Çünkü gündelik hazların büyüsüne kapılmayan ve sabretmeyi öğrenenlerin hayatta daha başarılı oldukları gösterilmiştir.

Yalan söyleme
Doğruyu söylemek her zaman en kolay şey olabilir ama içinden çıkılmaz bir durumla karşılaştığınızda sonucu her ne olursa olsun doğruyu söyleyin diyor Jordan B. Peterson.
Doğruyu söylememek, hem kendinizi hem de etrafınızdakileri kandırmak karakterinizi zayıflatır ve karşılaştığınız olumsuzluklarla baş etme yetinizi azaltır. Zor durumlarda doğruyu söylemeyi seçmek zordur ama bu zorluk sizi güçlendirir ve daha farklı sorunlara karşı dirençli kılar.

En minicik ve küçücük yalanlar büyük yalanlara temel oluşturur.

Minik deyip yalan söylerseniz bir bakarsınız kendinizi farkında olmadan büyük bir yalanın içinde bulabilirsiniz. Yazar, bu kuralı açıkladığı bölümü şöyle bitirmiş; “Hayatınız istediğiniz gibi değilse, doğruyu söylemeyi deneyin. Eğer belli fikirlere tutunup bırakamıyorsanız doğru söylemeyi deneyin. Dünya çok boş geliyorsa doğruyu söylemeyi deneyin. Kendinizi zayıf, reddedilmiş, çaresiz, kafası karışık hissediyorsanız doğruyu söyleyin. Doğruyu söyleyemiyorsanız da en azından yalan söylemeyin.”

Dinle
Kaosla baş edebilmek ve iyi bir yaşam sürmek için 12 temel kural öneren psikolog Jordan B. Peterson’ın dokuzuncu kuralı, dinlediğiniz kişinin sizin bilmediğiniz bir şey bilme ihtimaline şans vermek.
Yazar, ünlü psikoterapist Carl Rogers’dan alıntı yapmış: “Pek çoğumuz karşımızdakini dinleyemiyoruz. Hemen o kişiye değer biçmeye başlıyoruz. Dinlemek insanları değiştirebilir. Bu yüzden aslında tehlikelidir. Dinlemenin ilk şartı cesarettir ve bu pek çoğumuzda yoktur.”
Gerçekten dinlediğinizde insanların size inanılmaz, komik ve ilginç bilgiler verdiğini göreceksiniz ve yine gerçekten dinlediğinizde bu cümleler asla sıkıcı gelmeyecek. Eğer keyif almıyorsanız aslında dinlemiyorsunuz. Erdem ve bilgelik, devamlı bilgi arayışında olmaktır. Dolayısıyla dinledikçe bu arayışta adım adım yol kat edeceksiniz.

Kelimeleri özenle seçin
Yazarın onuncu kuralı, konuşurken kelimeleri özenle seçmek ve arkasında durmak.
Olaylar sarpa sardığında, anlamakta zorluk çektiğinizde veya görmezden gelmek istediğinizde derin bir nefes alın ve karşınızdaki güçlüklerle yüzleşin.
Yüzleştikten sonra da konuyla ilgili karşınızdakiyle konuşun. Problemleri halının altına süpürürseniz, önce yavaş yavaş evinizi sonra da dünyanızı kaplayıverirler ve en beklemediğiniz anlarda karşınıza çıkarlar.
Dünyanız başınıza yıkılıyor gibi hissettiğinizde, biriyle konuşarak olaya başka bir açıdan yaklaşabilir, kafanızda başka bir yere oturtabilir, yeni hedefler koyabilir ve olayların üzerine gidecek gücü bulabilirsiniz.
Söylediklerinizin arkasında durun. Hatalarınızı fark edin ve hatalarınızı düzeltmeye çalışın.

Kendinize verdiğiniz sözleri de hayata geçirin.

Cesaret kırma
On birinci kuralı, kaykay yapan çocukları rahatsız etmemek.
Kaykay yapan çocuklar düşüp kalkarak, bir yerlerini yaralayarak, dizlerini inciterek öğrenirler. Çocuklar çok korunaklı ortamlarda büyüyüp yetiştirilirse, hem zorluklarla baş etmeyi öğrenemez, hem de karşılarına çıkan fırsatlar karşısında ne yapacağını bilemez.
Atalarımızın hayatta kalabilmesi ve soylarını devam ettirebilmesi için, hem tehlikelere göğüs germesi, hem de bu tehlikelerle baş etmeyi öğrenmeleri gerekiyordu.
Toplum içerisinde isteklerini etkin bir şekilde dile getiremeyen insanlar, bir süre sonra beklentileri yerine getirilmediği için küsüp kinlenirler.

Siz bile kendinizi anlayamazken, karşınızdakinin sizi tam anlamıyla anlaması beklenemez.

O yüzden ihtiyaç ve beklentilerinizi korkusuzca dile getirin.
Eğer çocukken güçlük ve tehlikelerle baş etmeyi öğrenemediyseniz, erişkinlikte de duygu ve beklentilerinizi ifade etmekte zorlanırsınız. Beklenti ve duygularınızı cesur yüreklilikle söylemek hayatınızın sorumluluğunu almaktır!

Sokak hayvanlarını sevin
Jordan B. Peterson’ın on ikinci ve son kuralı, sokakta yaşayan canlıları sevmek.
Günlük hayatın koşuşturması, stresi, acıları, olumsuzları arasında ilerlerken 10 saniyeliğine dahi olsa anda kalırsanız doğa ile iletişim kurmuş olursunuz. Kedi ve köpekleri sevdikçe, gün içinde karşınıza çıkan bütün güzelliklerin, iyiliklerin farkında daha çok varırsınız ve değerini bilirsiniz. Ve bu küçük mutluluklar sizi daha büyük güzelliklere taşır.

Son söz
Jordan B. Peterson kitabının sonunda, gelecek için çalışmaktan vazgeçmeden, geçmişle kavga etmeden, günümüzü yaşayarak, iyi ve erdemli bir insan olarak iç huzura kavuşabileceğimizi söylemiş. Stresle, hastalıklarla, yaşlılıkla, ölümle, hayatın olumsuzluklarıyla çok daha iyi bir şekilde baş edebileceğimizi paylaşmış.
★ Tartışmalar sırasında haklı olmayı değil huzuru bulmaya çalışın.
★ Şu anda yaşadığınız hayatı anne annelerimiz dedelerimizin yaptığı fedakarlıklar ve yaşadığı zorluklar sayesinde yaşıyorsunuz, onlara saygı gösterin ve bunu aklınızdan çıkarmayın.
★ Yorulduğunuzu ve artık hayatı taşıyamadığınızı hissettiğinizde mutlaka size uzanan yardım ellerini kabul edin.
★ İşler tepetaklak olduğunda bir sonraki doğru adıma odaklanın ve onu düşünerek yolunuza devam edin.
★ Köklerimizi yerinden sökecek seller her zaman olacak ama önemli olan bu sellerle baş edebilmeyi öğrenmek ve bir sonraki adımda odaklanmak.