Koronavirüs enfeksiyonu sırasında ve sonrasında pek çok nörolojik bulgu/durum ortaya çıkabilmektedir.
Koronavirüs enfeksiyonu sırasında görülebilen pek çok nörolojik bulgunun sadece akut enfeksiyon ile sınırlı kalmadığı, haftalara ve aylara yayılan sürelerde insanı etkilemeye devam ettiğini tecrübe etmeye başladık.
Nörolojik tutulum ile ilgili bir moral bozucu nokta da enfeksiyon sonrasında nörodejeneratif hastalıklar yatkınlığı artabileceği/bu hastalıkların tetiklenebileceğinin düşünülmesi.
Koronavirüs enfeksiyonu sırasında ve sonrasında uzun COVID ile görülen nörolojik bulgular bir kaç nedenle ortaya çıkar; bu nedenler çoğunlukla bir arada bulunur.
- Virüsün direkt olarak sinir hücrelerini enfekte etmesi/zarar vermesi
- Virüsün neden olduğu artmış bağışıklık yanıtı hücreleri ve sitokinlerin oluşturduğu hasar: enflamasyon ve oksidatif stres
- Enflamasyona bağlı eksitotoksisite
- Eksitotoksisiteye bağlı nörotransmitter düzeylerinde azalma, serotonin ve dopamin metabolizması bozukluğu
- Enflamasyona bağlı hipokampüste küçülme, hacim kaybı
- Enflamasyona bağlı nörodejenerasyon
- Artmış pıhtılaşma eğilimi
- Akciğer tutulumu nedeniyle kanda oksijen seviyelerinin düşmesi; hipoksi
- Kanda virüsün çoğalması sonucu gelişen sepsise bağlı hasarlar
- Eşlik eden hastalıklara ve hipoksiye bağlı görülen metabolik bozulmalar
Bazı vaka serilerinde nörolojik tutulum %15-30’larda bildirilse de, koku ve tat alma bozuklukları dikkate alınınca bu oranın %70’in üstünde olduğu düşünülmektedir.
Nörolojik tutulum bulgularının koronavirüsün direkt enfeksiyon yapıcı etkisinden ziyade, neden olduğu şiddetli bağışıklık yanıtının sonuçları, akciğer tutulumuna bağlı hipoksi ve pıhtılaşmaya eğilimin neden olduğu düşünülmektedir.
Bağırsak tutulması/yakınmaları fazla olan hastalarda nörolojik bulgular daha sık görülür. Bunun bir nedeni disbiyozis ve artmış bağırsak geçirgenliği, diğer nedeni boğaz, akciğerler, bağırsaklar ve iç organ reseptörlerinden vagus sinirinin lifleri boyunca tersine yolculuk yaparak beyin sapı ve beyine ulaşmasıdır.
NöroCOVID ile görülen bulgular/durumlar/hastalıklar
- Tat ve koku almama, kötü koku ve tat alma
- Baş ağrısı
- Kronik yorgunluk, aşırı halsizlik
- Beyin sisi
- Baş dönmesi
- Kulak çınlaması
- Denge bozukluğu, ataksi
- Yaygın vücut ve kas ağrısı/ kas tutulumu
- Uyku problemleri
- Nöbet geçirme/epilepsi
- Otonom tutulum
- Ensefalopati ve diğer bilişsel bozukluklar
- Beyin damar hastalıkları
- Nöropati
- Omurilik tutulumu
- Nöropatik ağrılar ve artmış duyarlılık
- Hareket bozuklukları (Ellerde titreme, Parkinson hastalığı)
- Demiyelinizan süreçler
- Meningoensefalit
- Miyastenia gravis
- Var olan nörodejeneratif hastalıklarda kötüleşme
- Psikiyatrik bulgular
- Uzun Covid
Koronavirüse yakalanma riski yüksek olan pek çok hastanın nöroCOVID’e bağlı yakınmalar/kötüleşmeler yaşaması olasılığı yüksektir.
- 65 yaş üstü kişiler
- Kilolu/obez hastalar
- Tip II Diyabet
- Metabolik sendrom hastaları
- Tansiyon hastaları
- Solunum yolları hastalıkları, KOAH
- Kalp damar hastaları
- Beyin damar hastalıkları
- Bakımevinde kalanlar
- D vitamini eksikliği olanlar
- Kronik böbrek hastalıkları
- Kronik karaciğer hastalıkları
- Kanser hastaları
- Bağışıklık sistemi baskılanmış kişiler
- Sigara içenler
- Havası kirli büyük şehirlerde yaşayanlar
- ApoE4 geni taşıyıcıları
- Nörodejeneratif hastalığı olan hastalar (Alzheimer hastalığı, Parkinson hastalığı)
