Baş dönmesi ve kulak çınlaması gluten hassasiyetine bağlı olabilir mi?

Meniere hastalığı; dalgalanan işitme kaybı, tekrarlayan baş dönmesi, kulak çınlaması ve  kulak içinde basınç artışı ile giden bir hastalıktır.  İlk kez 1861 senesinde Dr. Meniere  baş dönmelerinin beyin değil, iç kulak kaynaklı olabileceği söylemiş; iç kulak kaynaklı baş dönmeleri de onun adıyla isimlendirilmiştir. 

Non Çölyak gluten hassasiyeti hem bağırsak/ sindirim sistemi yakınmaları (karın ağrısı, gaz, şişkinlik, hazımsızlık, kabızlık, reflü) hem de bağırsak dışı yakınmalar ile görülebilir. En sık görülen bağırsak dışı yakınmalar; migren, baş ağrısı, fibromiyalji, kronik yorgunluk sendromu, beyin sisi, kas-tendon yakınmaları, deri bulguları ve depresyon/ anksiyetedir.

Gluten hassasiyeti nedeniyle baş dönmesi ve vertigo literatürde çok sık bildirilen bir durum değildir.

Bu çalışmalardan bir tanesinde Meniere hastalığı olan hastalara ciltten gliadin prick testi yapılmış; hastaların %60’ında gliadine karşı alerjik yanıt saptanmıştır. Bu yanıtların üçte biri hemen, üçte biri 6 saat, üçte biri ise 12 saat sonra görülmüştür. Bir hastada ise 24. saat gecikmiş tipte yanıt (baş dönmesi ve kulak çınlaması)  ortaya çıkmış, kontrollerde ve sağlıklı bireylerde ise gliadine bağlı yanıt görülmemiştir. Bu çalışmanın yazarları daha sonra Meniere hastalığı tanısı olan 63 yaşındaki bir hastayı glutensiz diyete almışlar; aynı zamanda eklem yakınmaları ve irritabl bağırsak sendromu bulguları da olan hasta, altı ay glutensiz beslendikten sonra Meniere’e bağlı kulak çınlaması ve baş dönmesi tümüyle geçmiştir.

Bir olgu bildirisinde çınlama,  kas eklem ağrısı ve sindirim sistemi yakınmaları olan bir hastanın glutensiz beslenme sonrasında yakınmaları belirgin şekilde azalmıştır. 

2017 senesinde yayınlanan bir derlemede Meniere hastalarının önemli bir bölümünde (%40 – 60) polen ve besin alerjisi ve çoğunda ishal,  karın ağrısı,  dispepsi gibi mide bağırsak yakınmaları olduğu; en sık saptanan besin alerjeninin  ise buğday olduğu görülmüştür.

Bazı bilim insanları Meniere hastalığında görülen iç kulak–lenf sistemi değişikliklerine, kapiler kan damarlarında geçirgenlik artışının neden olduğunu düşünüyorlar. Bağırsaklarda  da geçirgenlik artış olunca beyinde geçirgenlik artışı olduğu bilinen bir durum.  Bağırsakta artmış geçirgenliğe neden olan faktörlerden yoğun stres, alkol ve sigara tüketimi Meniere hastalığını da tetikleyebilen faktörler. Şimdi bu listeye gluten tüketmek, bağırsak bakterilerinde denge bozulması (disbiyozis) ve artmış bağırsak geçirgenliği de eklenmiş durumda. 

John Hopkins Üniversitesi’nde yapılan bir hayvan çalışmasında ise bağışıklık sisteminde meydana gelen değişikliklerin iç kulakta değişikliklere neden olduğu ve Meniere hastalarının çoğunluğunda pek çok maddeye karşı alerjisi olduğu; antihistaminik tedavinin yakınmalar belirgin şekilde azalttığı görülmüştür. Meniere hastalarında alerjen maruziyetini azaltmak rutin tedaviye alınan yanıtı artırmış, hastaların bulguları belirgin şekilde azalmıştır. Özellikle mevsimsel ve besin alerjisi olan, çocukluğunda alerji öyküsü olan, iki yanlı Meniere bulguları olan ve yakınmaları alerjen ile karşılaştıktan  kısa süre sonra tetiklenen Meniere hastaların alerjilerine dikkat etmesi çok önemlidir ve tedavi yanıtı ve yaşam kalitesini belirgin bir şekilde artırır. 

Alerji ve Meniere hastalığı ilişkisin uzun zamandır biliniyor aslında. Meniere hastalarında alerji görülme sıklığı toplumdan üç kat yüksektir.  Hastaların %60’ında alerji öyküsü mevcut olup; pek çoğunda bağışıklık sisteminin fazla çalıştığına dair kan belirteçleri yüksektir. Alerji hücresi mast hücrelerinin ve salgıladıkları histaminin süregelen enflamasyon da elebaşı olduğu ve alerjenlerin histamin salınımı yoluyla enflamasyona yol açtığı düşünülüyor. Bir çalışmada Meniere hastalığı bulgularını en çok ve sık artıran alerjenin buğday olduğu gösterilmiş. 

Pamukkale Üniversitesi’nde yapılan bir çalışmada hastalar gözlem altında alerjenlere maruz bırakılmış; Hastalarının yüzde 60’ında kulak çınlaması ve kulak dolgunluğu, yüzde 12’sinde baş dönmesi 45 dakika içerisinde ortaya çıkmıştır. Tedavide kullanılan ve hastaları rahatlatan betahistin isimli ilacın  histamin reseptörleri üzerinden etki etmesi de bu görüşü desteklemektedir. Alerjilerin belirgin olarak kötüleştirdiği, mast hücreleri ve histamin ile ilişkili bir diğer hastalık da migren. Meniere hastalarında toplumdan daha yüksek oranda migren görülür. 

Bu nedenle migreniniz varsa, ve sık sık Meniere veya baş dönmesi atağı geçiriyorsanız; alerjilerinize ve hayatınızda alerjilerinizi artıran faktörlere dikkat edin. 

Hem migreni hem de Meniere hastalığı/baş dönmesi-kulak çınlaması olan hastalar için öneriler:

1.     Önce nöroloji ve kulak burun boğaz hastalıkları uzmanlarına muayene olun; altta yatan başka bir problem olup olmadığı açıklığa kavuşsun.

2.     Meniere hastalığı tanısı ilk konulduğunda ve baş dönmesinin şiddetli olduğu dönemlerde bol bol istirahat edin ve bol su için.

3.    Baş dönmeleri hafifleyince bir alerji hastalıkları uzmanına başvurarak Tip I ve Tip IV alerjiler için test yaptırın. 

4.     Tüm bu süreç dahilinde bağırsaklarınızda geçirgenlik artışı ve disbiyozis’e neden olmamak için

                        I.         Rafine karbonhidrat ve şekeri (mümkün olduğunca) hayatınızdan çıkarın. 

                       II.         Glutenli besinleri azaltın/ hayatınızdan çıkarın. Başlangıç döneminde glutensiz kalmaya dayanamıyorsanız ekşi mayalı ve siyez unu ürünleri çok az tüketin. Hamur işi ve makarna tüketmeyin.

                     III.         Alkol ve sigara kullanımını azaltın. 

5.     Stresle baş etmeyi öğrenin, gerekirse yardım alın

6.     Baş dönmeleri geçince yogaya başlayın

7.     Her gün yürüyüş yapın.