COVID-19 sonrası çarpıntı

Çarpıntı, bir insanın kendi kalp atımının farkında olması hâlidir. Normalde kalbiniz dakikada 50-100 atım ile günün 24 saati çalışır ve siz bunun farkına varmazsınız. Ancak çok fiziksel efor sarf edince, kalbiniz çok hızlı attığında, düzensiz attığında veya normalden farklı bir şekilde attığında hemen fark edersiniz.

Çarpıntı genellikle hareketle veya gece yatınca daha çok fark edilir.

Çarpıntı hem koronavirüs enfeksiyonu sırasında hem de sonrasında uzun COVID ile birlikte görülebilir.

Akut enfeksiyon sırasında ateş, enfeksiyon/enflamasyon ve hipoksi nedeniyle çarpıntı çok sıktır.

Koronavirüsler hücre içine girmek için, hücre yüzeyinde bulunana ACE reseptörlerini kullanırlar. Virüs, ACE reseptörlerine bağlanınca, reseptör işlev göremez olur. ACE reseptörleri aynı zamanda bir enzimdir, ve anjiyotensin II isimli molekülün dönüşümünü de sağlarlar. Virüsün bağlanması sonucu kanda ANJİYO II düzeyleri artar; bu yüksek tansiyon, damar daralması ile birlikte sempatik sinir baskınlığını artırır ve enflamasyonu artırır. Tüm bunlar da çarpıntı, beyin sisi, ağrı, artmış duyarlılık, IBS, hiperaktif mesane gibi yakınmaları artırır.

Sempatik baskınlık dışında çarpıntıya neden olabilen 4 durum:

1. Susuzluk
2. Ateş
3. Tiroid hormonu düzeylerindeki değişiklikler
4. Otonom tutulumdur.

Otonom tutulumu olan hastalarda, çarpıntıya ayağa kalkınca göz kararması, baş dönmesi, sallanma hissi, dengesizlik, bayılacakmış gibi olma, bayılma,

görmede bulanıklaşma ve bulanık görme sıklıkla eşlik eder.

Çocuklarda, özellikle MIS-C (multisistem enflamatuar sendrom) ile kalp kasında tutulma görülebilir. Tutulum olan çocuklarda kalp kasındaki değişiklikler, kalbin tüm fonksiyonlarını etkileyebilmektedir.

Çarpıntı ile birlikte; dudaklar veya yüzde morarma, göğüs ağrısı, bulantı-kusma, soğuk terleme ve nefes alma güçlüğü varsa vakit kaybetmeden hastaneye gidilmelidir.

Yoğun bakımda yatan hastaların %10’unda kalp kasında tutulum olur. Bu hastalar yoğun bakım ve sonrasında, hastaneden çıkıp eve gittiklerinde, kalp kası tutulum belirteçleri çok uzun süre kanda yüksek kalır. Bu hastaların kalp kasılma güçleri azaldığı için en küçük eforla hem nefes nefese kalma hem de çarpıntı olur.

COVID-19 sonrası sık görülen diğer bir durum

COVID-19  sonrası uzun COVID yakınmalarına sıklıkla  ellerde titreme de eşlik eder. Yorgunluk, hâlsizlik/bitkinlik, enerjisizlik, baş ağrısı, beyin sisi, hafıza sorunları ve uyku sorunlarından sonra çarpıntı en sık görülen uzun COVID yakınmalarından birisidir.

Uzun COVID’de çarpıntı nedenleri

• Akciğerlerde devam eden tutulum
• Hipoksi
• Kalp kasında enflamasyon/hasar
• Kalp zarlarında tutulum/sıvı toplanması
• Beyin sapı enflamasyonu/otonom tutulum
• Tirotoksikoz, hipertiroidi
• Stres
• Kafein/kahve tüketimi
• Sigara kullanımı
• İlaç yan etkileri
• Menopoz sonrası vazomotor bulgular
• Mast hücresi aktivasyon sendromu
• Histamin entoleransı
• B12 eksikliği
• Demir eksikliği
• Kronik yorgunluk sendromu
• Nöropati
• Tip II diyabet
• Kalp damar hastalıkları öyküsü
• Kilo/obezite
• Uyku apnesi

Enflamasyon ve artmış sempatik baskınlık, hem çarpıntıyı hem tremoru ortaya çıkarabilir veya artırabilir. Bu hastalarda ellerde/bacaklarda titremeye çarpıntı ve aşırı terleme eşlik edebilir.

Uzun COVID bulguları arasında yer alan bilişsel problemler, anksiyete, depresyon, baş ağrısı, yorgunluk ve miyaljinin virüsün orta beyin/üst beyin sapı tutulumuna; tat alma bozukluğu, ishal, karın ağrısı ve bulantı kusmanın vagus siniri çekirdekleri tutulumuna; solunum sıkıntısı, öksürük, göğüs ağrısı, çarpıntı ve taşikardinin ise alt beyin sapı tutulumuna bağlı olarak ortaya çıktığı düşünülmektedir.

Ellerde/bacaklarda titremeyi artıran tüm nedenler:

• Stres
• Yaş
• Fazla kafein/kahve tüketimi
• Alkol tüketimi/alkolü aniden bırakmak
• Sigara kullanımı/nikotin sakızları
• Monosodyum glutamat/fazla glutamat tüketimi
  • İşlenmiş gıdalar
  • Çin yemekleri
  • Mantar, olgun domates, olgun peynirler, tütsülenmiş etler, uzun süre pişmiş kemik suyu
• D vitamini eksikliği
• B vitaminleri; özellikle B1, B6 ve B12 vitamini eksikliği
• Magnezyum eksikliği/az alımı
• E vitamini eksikliği
• Kan şekeri düşüklüğü (hipoglisemi)
• Tiroid bezinin fazla çalışması (hipertiroidi) çarpıntıyı da artırır.

Çarpıntının diğer bir nedeni mast hücresi aktivasyon sendromudur. Bu sendromda mast hücrelerinden kimyasallar (mediyatörler) aşırı veya uygunsuz salınır/sentezlenir. Koronavirüs enfeksiyonu sonrasında görülen bulguların başlamasında, artmasında veya geçmemesinde mast hücresi aktivasyonunun rolü olduğu düşünülmektedir.

Bu sendromda çarpıntıya ateş, yorgunluk, kilo kaybı/kilo alımı, konjunktivit, rinit, koku ve tat alma bozukluğu, kulak çınlaması, boğaz ağrısı, baş ağrısı, migren, beyin sisi, kaygı bozukluğu/depresyon, uykusuzluk, bayılma, göğüs ağrısı, tansiyon düşüklüğü ve/veya göz kararması eşlik edebilir.

Mast hücresi aktivasyonu sendromuna benzer şekilde artmış olan histamin düzeylerine bağlı da çarpıntı görülebilir. Histamin entoleransında hastalar çarpıntıyı en fazla gece hissederler.

Diğer bir çarpıntı nedeni de demir eksikliği anemisidir. Demir eksikliğinde çarpıntı ile birlikte hâlsizlik, bitkinlik, yorgunluk ve kronik yorgunluk sendromu görülebilir. ANCAK akut enfeksiyon sırasında demir takviyesi vermek koronavirüs enfeksiyonu bulgularına iyi gelmez. Fazlademir serbest radikalleri ve oksidatif stresi artırır. Ayrıca tüm RNA virüsleri gibi koronavirüsler hayatta kalmak ve çoğalmak için demiri kullanırlar. Koronavirüs enfeksiyonuna bağlı artan hepsidin düzeyleri, alınan demirin bağırsaklardan emilimini engeller. Hepsidin ayrıca bağışıklık sistemi içinde demir tuzaklanmasına neden olarak, bu hücrelerin içinde virüsün çoğalmasına neden olur. Son olarak akut enfeksiyon sırasında demir takviyesi almak, bağırsak bakterilerinin dengesini bozar.

Bu nedenle

1. Hasta olmadan önce demir düzeylerinize baktırmak ve eksiklik varsa takviye almak,
2. Akut enfeksiyon sonrası en az 15,  tercihan 30 gün bekledikten sonra demir takviyesi almak önerilir.

Nadir de olsa COVID aşısından sonra çarpıntı görülebilir.

Çarpıntı için öneriler:

1. Mutlaka bir kardiyoloji hekimine muayene olun ve tetkik yaptırın.
2. Eğer aktif olarak (profesyonel olarak spor yapıyorsanız spora dönmeden önce kardiyoloji hekiminizden olur alın. Olur aldıktan sonra spor miktar ve sürenizi yavaş yavaş artırın, birden yüklenmeyin. Egzersiz sırasında çarpıntı, nefes darlığı veya göğüs ağrısı olursa devam etmeyin. Tekrar ederse tekrar muayene olun.
3. Yakınmalarınız çok şiddetliyse, çarpıntı, ellerde titreme, nefes nefese kalma, gece terlemesi, merdiven çıkamama, bulantı-kusma eşlik ediyorsa ivedilikle bir kardiyoloji uzmanı ile birlikte bir dahiliye ve/veya endokrinoloji uzmanına muayene olun. Geçmeyen çarpıntısı olan hastalarda otonom tutulum, akciğerlerde kalıcı hasar/enflamasyon, kardiyak tutulum (kalp kası veya damarlarında) ve/veya tiroid fonksiyon bozuklukları tetkik edilmeli ve olmadığı gösterilmelidir.
4. Tremor ile birlikte çarpıntınız varsa, doktorunuzdan beta bloker tedavisi için değerlendirme isteyebilirsiniz. COVID sonrası çarpıntının en önemli nedenlerinden birisi, ortostatik hipotansiyondur. Bu durumda hastalar ayağa kalkınca göz kararması, bayılma hissi, baş dönmesi ve çarpıntı yaşarlar. Ortostatik hipotansiyonunuz varsa beta bloker kullanmak yakınmalarınızı artırır, kullanmayın.
5. Bol su için. SUSUZ KALMAYIN!
6. KAHVE TÜKETMEYİN. Hastalık öncesi günde 3’ten fazla içiyorduysanız tedricen kesin.
7. SİGARA İÇMEYİN.
8. ALKOL İÇMEYİN.
9. Uykunuza dikkat edin. Doktor veya eczacınıza danışarak magnezyum ve/veya melatonin takviyesi alın. Melatonin takviyesini çok yavaş artırın.
10. Magnezyumdan zengin beslenin: yeşillikler, enginar, bamya, kabak çekirdeği, badem ve diğer kuruyemişler, keten tohumu, balık ve deniz ürünleri. Doktor veya eczacınıza danışarak takviye kullanın.
11. Vagus sinirinizi aktive ederek parasempatik sistemi baskın hale getirerek kalp hızınızı yavaşlatabilirsiniz. Bunun en kolay yolu 5 saniyede nefes alıp, 5 saniyede vermektir.
12. Nefesinizi derinleştirmenin diğer bir yolu da karnınızdan nefes alıp verin.
13.  Meditasyon ve yoga yapmak parasempatik etkinliği artırarak çarpıntınızı azaltır.
14.  Yemeklerde tek seferde çok yemek yemeyin, midenizi doldurmayın.
15.  Kaygı bozukluğunuz varsa yardım alın.