D vitamini düzeyleri, kaslar ve kas gücü

D vitamininin  kaslarda pek çok işlevi vardır:

1. Kasların enerji/mitokondri metabolizmasını düzeltir, kasların daha verimli ve yorulmadan çalışmasını sağlar.
2. Kas içine daha fazla kalsiyum geçişi sağlayarak, kas kasılması etkinliğini artırır.
3. Daha güçlü ve daha hızlı harekete geçmeyi sağlayan kas tip 2 liflerinin sayısını ve hacimlerini artırır. D vitamini eksikliğinde bu lifler küçülür ve sayıca azalır, yerlerini yağ hücreleri ve bağ dokusu elemanları alır.
4. Kas hücreleri üzerinde bulunan D vitamin reseptörleri yoluyla hücre bölünmesi ve farklılaşmasını etkiler.
5. Bağışlık sistemini sakinleştirici özelliği ile kronik enflamasyonu azaltır.
6. Zedelenmiş ve yıpranmış kas liflerinin tamirinde rol alır.

D vitamini düşüklüğü nedeniyle yükselen paratiroid hormon (PTH) düzeyleri de ikinci bir yoldan kasları etkiler, fonksiyonlarını bozar.

D vitamini düzeylerinin 20 ng/ml düzeylerinin altında olması kas fonksiyonlarını etkilerken, 11 ng/ml altında ağır eksikliğe tekabül eder, osteomalazi olarak adlandırılan kemik yakınmaları ve myopati olarak adlandırılan ağır kas gücü kaybı ortaya çıkar.

Özellikle büyük şehirde yaşayan yaşlılarda D vitamini eksikliği 10 hastadan 9’unda görülür. Yaşlılar dışında pek ergenlerden yetişkinlere kadar pek çok kimsenin D vitamin düzeyleri düşüktür, dışarıda antrenman yapan genç sporcularda bile %40’a varan oranlarda D vitamini eksikliği görülebilmektedir.

Yaşlılarda güneşin altında geçirilen sürelerin azalması ile birlikte derilerinde ‘ham’ D vitamini 7-hidrokolesterol düzeylerinin düşmesinin de etkisi vardır.

D vitamini vücutta beyinden bağışıklık sistemine, kemik sağlığından damar sağlığına kadar pek çok alanda kullanıldığı için, düzeyler düşünce, D vitamini en elzem alanlarda kullanılır, kaslara kullanacak D vitamini kalmaz.  20 ng/ml düzeylerinin altında D vitamini yağda depolanamaz, sadece günlük idamede kullanılır.

D vitamini yağda depolandığı için, zayıf/ yağ dokusu az/kas kitlesi fazla insanlarda depolanma alanı sınırlı kalır, düzeyler beklenenden düşük çıkabilir.

---

D vitamin düzeyi düşük olan hastalarda, kaslarla ilgili pek çok sorun (tek başına veya birlikte) görülebilir:

• Yaygın kas ağrısı
• Hareketlerde yavaşlama, istenilen hıza ulaşamama
• Yürüyüş sırasında baldırlarda ağrı
• Çocuklarda bacak ağrısı
• Bacaklarda hafif egzersiz sonrası ileri düzeyde yorgunluk
• Saç tararken, tıraş olurken, yukarıdaki dolaplardan bir şey alırken, merdiven çıkarken, oturup kalkarken, çömelip kalkarken güçsüzlük/zaaf/zorlanma/yorulma ve/veya yalpalayarak/ördekvari yürüme (miyopatik bulgular)
• Sarkopeni (kas kitlesinde kayıp/küçülme)
• Egzersiz performansında azalma
• Ağırlık çalışmalarından sonra çabuk yorulma, tekrarları bitirememe
• Ayakta sabit dururken sallanma/ güvertede olma hissi, ayakta dururken dengesizlik hissi
• Sık düşme, tekrarlayan düşme (özellikle yaşlılarda)

Bunların dışında kemik ağrısı ve ellerde ve ayaklarda uyuşma da görülebilir.

D vitamini düşüklüğüne eşlik eden düşük magnezyum düzeyleri tüm yakınmaları artırır.

Hastaların D vitamini düzeyleri düzeltildikten sonra kas fonksiyonlarında düzelme/iyileşme görülür. Tip 2 kas lifi hacmi ve sayısında artış, kas hücreleri içi D vitamini reseptör sayısında artış, kas hücresi sayısı ve hacminde artış, mitokondriyal sağlıkta düzelme ve oksidatif streste azalma ile birlikte kalp damar sağlığındaki düzelme, damar esnekliğinde artış, dokulara daha iyi oksijen ulaşması ve kasların daha fazla oksijen kullanabilmesi ile:

• Bacak (hem kalça, hem diz) kas gücünde artış
• El sıkma kuvvetinde artış
• Kas kitlesinde artış
• Egzersiz performansında düzelme/artış
• Ağrı miktar ve şiddetinde azalma
• Yorulma düzeylerinde azalma
• Hareketlerde hızlanma, yürüyüş temposunda artış
• Gençlerde daha yükseğe zıplama
• Egzersiz sonrası daha kısa yorgunluk ve çabuk toparlanma
• Sporcularda daha az yaralanma, yaralanma sonrası daha çabuk iyileşme, daha az stres kırığı
• Sallanma hissinde azalma, denge hissinde artış
• Düşme sıklığında azalma
• Testosteron düzeylerinde artış
• Yaşam kalitesinde artış
• Yaşlılarda hastalanma sıklığı veya hastaneye yatış olasılığında azalma

---

★  Hastaların D vitamini düzeylerini düzeltirken, tek seferde çok yüksek doz veya aralıklı yüksek dozlar vermek yerine, daha düşük düzeylerde her gün vermek önemlidir.

★  Özellikle düşmeleri olan hastalarda tek seferde yüksek doz vermek düşme sıklığını artırır.

★  D vitamini öncelikle güneş ışınlarından alınmalı; kışın D vitamininden zengin besinler tüketilmelidir: güneşte kurumuş mantar, balık, ciğer. Bitkisel besin kaynaklı D2 vitamini, D3 vitamini kadar etkin değildir.

★  Doktorunuza danışmadan ve düzeylerinize bakılmadan D vitamini takviyesi almayın. D vitamini fazla miktarda alındığında vücutta birikir ve toksik olabilir.

★  D vitamini takviyesi ile birlikte, kalsiyum birikmesini önlemek için K2 vitamini almak önemlidir. Takviye için doktorunuza danışın. K2 vitamininden zengin besinler şunlardır: yeşil yapraklı sebzeler, turpgiller, bamya, soğangiller, kuşkonmaz, yeşil fasulye, kereviz, kivi, yumurta sarısı.

Referanslar:

1. Moreira-Pfrimer LD, Pedrosa MA, Teixeira L, Lazaretti-Castro M. Treatment of vitamin D deficiency increases lower limb muscle strength in institutionalized older people independently of regular physical activity: a randomized double-blind controlled trial. Ann Nutr Metab. 2009;54(4):291-300. doi: 10.1159/000235874. Epub 2009 Aug 31. PMID: 19729890. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19729890/

2. Rana P, Marwaha RK, Kumar P, Narang A, Devi MM, Tripathi RP, Khushu S. Effect of vitamin D supplementation on muscle energy phospho-metabolites: a ³¹P magnetic resonance spectroscopy-based pilot study. Endocr Res. 2014;39(4):152-6. doi: 10.3109/07435800.2013.865210. Epub 2014 Mar 28. PMID: 24679100. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/24679100/

3. Sinha A, Hollingsworth KG, Ball S, Cheetham T. Improving the vitamin D status of vitamin D deficient adults is associated with improved mitochondrial oxidative function in skeletal muscle. J Clin Endocrinol Metab. 2013 Mar;98(3):E509-13. doi: 10.1210/jc.2012-3592. Epub 2013 Feb 7. PMID: 23393184. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23393184/

4. Gunton JE, Girgis CM. Vitamin D and muscle. Bone Rep. 2018 Apr 18;8:163-167. doi: 10.1016/j.bonr.2018.04.004. PMID: 29963601; PMCID: PMC6021354. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32194242/

5. Rejnmark L. Effects of vitamin d on muscle function and performance: a review of evidence from randomized controlled trials. Ther Adv Chronic Dis. 2011;2(1):25-37. doi:10.1177/2040622310381934 https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3513873/pdf/10.1177_2040622310381934.pdf

6. Vitamin D: A Review on Its Effects on Muscle Strength, the Risk of Fall, and Frailty. Matthieu Halfon et al. https://downloads.hindawi.com/journals/bmri/2015/953241.pdf

7. Chiang, Chien-ming1; Ismaeel, Ahmed1; Griffis, Rachel B.2; Weems, Suzy1 Effects of Vitamin D Supplementation on Muscle Strength in Athletes: A Systematic Review, Journal of Strength and Conditioning Research: February 2017 – Volume 31 – Issue 2 – p 566-574 doi: 10.1519/JSC.0000000000001518 https://journals.lww.com/nsca-jscr/fulltext/2017/02000/effects_of_vitamin_d_supplementation_on_muscle.36.aspx

8. Abrams GD, Feldman D, Safran MR. Effects of Vitamin D on Skeletal Muscle and Athletic Performance. J Am Acad Orthop Surg. 2018 Apr 15;26(8):278-285. doi: 10.5435/JAAOS-D-16-00464. PMID: 29561306. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29561306/

9. Dzik KP, Kaczor JJ. Mechanisms of vitamin D on skeletal muscle function: oxidative stress, energy metabolism and anabolic state. Eur J Appl Physiol. 2019;119(4):825-839. doi:10.1007/s00421-019-04104-x https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6422984/pdf/421_2019_Article_4104.pdf

10. Sinha A, Hollingsworth KG, Ball S, Cheetham T. Improving the vitamin D status of vitamin D deficient adults is associated with improved mitochondrial oxidative function in skeletal muscle. J Clin Endocrinol Metab. 2013 Mar;98(3):E509-13. doi: 10.1210/jc.2012-3592. Epub 2013 Feb 7. PMID: 23393184. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23393184/

11. Uchitomi R, Oyabu M, Kamei Y. Vitamin D and Sarcopenia: Potential of Vitamin D Supplementation in Sarcopenia Prevention and Treatment. Nutrients. 2020 Oct 19;12(10):3189. doi: 10.3390/nu12103189. PMID: 33086536; PMCID: PMC7603112. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7603112/pdf/nutrients-12-03189.pdf