Parkinson hastalarının bağırsak bakterileri diğerlerinden farklı mı?

Parkinson hastalığı, hafif genetik bir yatkınlık zemininin çevresel faktörler ile birleşmesi sonucu ortaya çıkan multifaktöryel bir hastalıktır. Alzheimer hastalığından sonra en sık görülen nörodejeneratif hastalıktır, erkeklerde kadınlara göre daha sık görülür. Hastalık riskini artıran çevresel faktörlerin başında ağır metaller, tarım ilaçları ve hava kirliliği gelir; bu faktörlerin öne çıkan etkisi oksidatif strestir.  Süt ve süt ürünleri tüketimi erkeklerde daha belirgin Parkinson hastalığı gelişim riskini belirgin olarak artırır. Ülseratif kolit veya Crohn hastalığı olan enflamatuar bağırsak hastalarında Parkinson hastalığı sıklığı, toplum sıklığından yüksektir.

Parkinson hastalığının temel patolojik bulgularından birisi olan alfa sinnüklein agregatları oluşumunun, beyinde oluşmaya başlamadan önce bağırsaklar çevresi sinir sistemi (enterik sinir sistemi) ve parasempatik sinir sisteminin bel kemiği vagus sinirini etkilediği bilinmektedir. Bu alfa sinnüklein moleküllerinin vagus siniri yoluyla beyine ulaştığı da düşünülmektedir. Benzer bağlamda Parkinson hastalığı motor bulguları (titreme, yürüme bozukluğu, hareketlerde yavaşlama) başlamadan çok çok seneler, neredeyse 20 sene önce mide bağırsak yakınmaları özellikle kabızlık başlar.

Parkinson hastalarının dışkılarındaki yararlı bakteri, özellikle Prevotella sayısı, yakınması olmayan insanlara göre belirgin olarak düşüktür. Ayrıca bağırsak epitelini kaplayan ve dış zararlılardan koruyan müsin tabaksının en önemli sentezleyen bakteri Faecelibacterium sayıları da düşüktür. Müsin tabaksının incelmesi artmış bağırsak geçirgenliğinin en önemli nedenlerinden birisidir.

Bu yararlı bakterilerin azlığı yanında, zararlı bakteriler (özellikle enterobakterler) sayısı normalin çok üstündedir. Enterobakter miktarı yükseldikçe hastaların postural instabilite (ayakta devrilmeden, yalpalamadan durabilmek) ve yürüyüş bozuklukları daha ağırdır.

Bakteri sayısındaki değişikliklerin bir başka sonucu daha vardır: yararlı bakterilerin sentezlediği kısa zincirli yağ asitleri (KZYA) miktarı Parkinson hastalarında belirgin olarak düşüktür. KZYA düzeyleri düşüklüğü oranında motor bulguların ağırlığı artar. Bütirik asit düzeyleri düşük olan hastalarda bilişsel yıkım daha hızlı ilerler. Bu hastalarda aynı zamanda zararlı olabilecek propiyonik asit düzeylerde kanda yüksek, bu KZYA sentezleyen zararlı bakteri sayısı, özellikle klostridyumlar normalden fazladır.

KZYA hem bağırsaklarda hem de kan beyin bariyerinde sıkı bağlantıları sağlamlaştırarak geçirgenliği azaltır/önlerler; bu hem bağırsaklarda hem de beyinde enflamasyonu azaltır.  KZYA bağırsaklarda düşük, kanda yüksek olan hastalarda artmış bağırsak geçirgenliği belirteçleri zonulin ve fekal kalprotektin sıklıkla yüksek bulunmaktadır. Zonulin düzeyleri yüksek hastaların klinik tabloları daha ağırdır.

Artmış bağırsak geçirgenliği sonucu kana karışan bakteri duvarı lipopolisakaritleri beyinde artmış enflamasyonun en önemli nedenidir.

En çok asetat sentezleyen bakterilerin, yani bifidobakterilerin sayısı azaldığında, paralel olarak asetat düzeyleri de düşer. Bifidobakterilerin sayısını azaltan en önemli üç faktör Batı tipi beslenme, sebze ve meyve tüketiminin az/yetersiz olması ve besin katkı maddelerinin verdiği zarardır.

Bağırsak bakterileri, özellikle bifidobakterilerin sayısı azalınca, bağırsak içinde B vitamini sentezi belirgin olarak sekteye uğrar. Düşen B vitamini düzeyleri (özellikle B2, B3 , B12 vitaminleri ve folik asit), sağlıksız beslenme ile birleşince, homosistein düzeylerinde artışa neden olur. Homosistein düzeylerinin yüksekliği uzun vadede Parkinson hastalığı riskini artıran en önemli faktörlerden birisidir.

Parkinson hastalarının sindirim sistemi bakterilerindeki değişiklikler, en baştan, ağızdan başlar.

Son olarak bakterilerin bir kısmı (öz. Enterococcus feacalis) dopa dekarboksilaz enzimi aktivitesi ile bağırsaklarda levodopa düzeylerini düşürerek tedavi etkinliğini azaltabilir, hastaların ilaç  ihtiyacını artırabilirler. Bağırsaklarda artan dopa düzeyleri bağırsak hareketlerindeki yavaşlamayı arttırarak kabızlığı artırır, ince bağırsaklarda bakteri/maya aşırı üremesine (SIBO/SIFO) neden olabilir.

Hastalara verilen probiyotik ve prebiyotik takviyelerin hem klinik bulguları azalttığı hem de hastaların yaşam kalitesini yükselttiği gösterilmiştir.

Zararlı bakterilerin sayısını azaltmak, yararlı bakterilerin sayısını artırmak, artmış bağırsak geçirgenliğini  ve enflamasyonu kontrol altına almak için:

1. Fruktoz (yüksek fruktozlu mısır şurubu), emülgatör başta besin katkı maddesi içeren işlenmiş besinleri tüketmeyin
2. Gluten tüketmeyin
3. Süt ve süt ürünleri, özellikle inek sütü ve ürünleri tüketmeyin.
4. Sigara içmeyin
5.  Alkol tüketmeyin
6. Doymuş yağ tüketiminizi sınırlayın
7. Sebze-meyve, özellikle turpgiller, yeşillikler ve orman meyveleri tüketiminizi artırın.
8. Daha çok zeytinyağ kullanın, daha fazla balık, semizotu, susam/tahin ve keten tohumu tüketin.
9. Daha fazla kuruyemiş ve tohum tüketmeye çalışın.
10. Mercanköşk ve ıhlamur çayı için.
11. B12 ve D vitaminleri, folik asit, çinko, bakır, selenyum, biyotin düzeylerinize baktırın. Homosistein, zonulin, kalprotektin ve çölyak hastalığı antikorları/genetik testlerinizi yaptırın. Eksiklik varsa doktorunuz ile görüşüp takviye alın.
12. Balık yağı takviyesi alın; doktor veya eczacınıza danışın.
13. Magnezyumdan zengin beslenin (yeşillikler, sebzeler, meyveler), gerekiyorsa takviye alın; doktor veya eczacınıza danışın.
14. Her gün kemik suyu tüketmeye çalışın.
15. Doktor veya eczacınıza danışarak probiyotik takviye alabilirsiniz.
16. Uyku sorunlarınız varsa doktorunuzdan yardım alın.
17. Düzenli egzersiz yapın. Sayısız yararının yanında, bütirat sentezleyen bifidobakter sayısının da artırır.

Kaynaklar

• Scheperjans F, Aho V, Pereira PA, Koskinen K, Paulin L, Pekkonen E, Haapaniemi E, Kaakkola S, Eerola-Rautio J, Pohja M, Kinnunen E, Murros K, Auvinen P. Gut microbiota are related to Parkinson’s disease and clinical phenotype. Mov Disord. 2015 Mar;30(3):350-8. doi: 10.1002/mds.26069. Epub 2014 Dec 5. PMID: 25476529.

• Unger MM, Spiegel J, Dillmann KU, Grundmann D, Philippeit H, Bürmann J, Faßbender K, Schwiertz A, Schäfer KH. Short chain fatty acids and gut microbiota differ between patients with Parkinson’s disease and age-matched controls. Parkinsonism Relat Disord. 2016 Nov;32:66-72. doi: 10.1016/j.parkreldis.2016.08.019. Epub 2016 Aug 26. PMID: 27591074.

• Chen SJ, Chen CC, Liao HY, Lin YT, Wu YW, Liou JM, Wu MS, Kuo CH, Lin CH. Association of Fecal and Plasma Levels of Short-Chain Fatty Acids With Gut Microbiota and Clinical Severity in Patients With Parkinson Disease. Neurology. 2022 Feb 22;98(8):e848-e858. doi: 10.1212/WNL.0000000000013225. Epub 2022 Jan 7. PMID: 34996879; PMCID: PMC8883514.

• Aho VTE, Houser MC, Pereira PAB, Chang J, Rudi K, Paulin L, Hertzberg V, Auvinen P, Tansey MG, Scheperjans F. Relationships of gut microbiota, short-chain fatty acids, inflammation, and the gut barrier in Parkinson’s disease. Mol Neurodegener. 2021 Feb 8;16(1):6. doi: 10.1186/s13024-021-00427-6. PMID: 33557896; PMCID: PMC7869249.

• Berthouzoz E, Lazarevic V, Zekeridou A, Castro M, Debove I, Aybek S, Schrenzel J, Burkhard PR, Fleury V. Oral and intestinal dysbiosis in Parkinson’s disease. Rev Neurol (Paris). 2023 Mar 16:S0035-3787(23)00876-7. doi: 10.1016/j.neurol.2022.12.010. Epub ahead of print. PMID: 36934020.

• Zhang Y, Xu S, Qian Y, Mo C, Ai P, Yang X, Xiao Q. Sodium butyrate ameliorates gut dysfunction and motor deficits in a mouse model of Parkinson’s disease by regulating gut microbiota. Front Aging Neurosci. 2023 Jan 25;15:1099018. doi: 10.3389/fnagi.2023.1099018. PMID: 36761177; PMCID: PMC9905700.