Uzun COVID

Koronavirüs enfeksiyonu geçtikten 3 hafta geçmesine rağmen devam eden bulgular Uzun COVID denmektedir.

En sık görülenden başlayarak uzun covid yakınmaları aşağıda listelenmiştir. Bu yakınmaların genellikle bir kaç tanesi bir arada bulunur.

• Yorgunluk, halsizlik/bitkinlik, enerjisizlik, kolay yorulma (%60)
• Baş ağrısı (%45)
• Beyin sisi, hafıza sorunları (%30)
• Uyku bozuklukları (%30)
• Saç dökülmesi (%25)
• Solunum sıkıntısı  (%25)
• Merdiven çıkarken nefes nefese kalma
• Geçmeyen öksürük
• Tat ve koku almada bozukluk (%15)
• Ellerde titreme, tremor (%15)
• Ellerde ayaklarda ödem/şişme
• Soğuk burun
• Subfebril ateş
• Boğaz ağrısı/yanma
• Yutma güçlüğü
• İştahsızlık
• Hazımsızlık
• Bulantı-kusma
• Karın ağrısı
• İshal
• IBS
• Depresyon, kaygı bozukluğu
• Yaygın kas ağrısı
• Kürek kemikleri arasında ağrı
• Eklem ağrısı, bel ağrısı
• Bacaklarda kolay yorulma, egzersiz yapamama
• Dengesizlik
• Kulak çınlaması
• Kulak ağrısı
• Görme bulanıklığı
• Çarpıntı, taşikardi
• Göğüs ağrısı
• Kemik erimesi
• Uzuvlarda uyuşma-karıncalanma-yanma
• Yüzde kızarma
• Sıcağa/soğuğa tahammülsüzlük
• Uyku problemleri
• Yeni Tip II diyabet  ve hipertansiyon tanısı
• Yeni ANA pozitivitesi
• Göz ve ağız kuruluğu (Sicca sendromu)
• Böbrek hastalıkları
• Dişeti hastalıkları
• Aşırı terleme/gece terlemesi
• Kilo kaybı

Uzun Covid risk faktörleri yüksek olan hastalar:

• 65 ve üstü kimseler
• Kilolu/obez
• Astım ve diğer akciğer hastalıkları öyküsü
• Enfeksiyon sırasında 5 bulgudan fazla bulgusu olan
• Kadın
• D vitamin eksikliği
• Melatonin eksikliği
• Batı tipi beslenen
• Kalp damar hastalıkları olan hastalardır.

Hastaların bir kısmında akciğer parenkiminde değişiklikler, D-dimer, ferritin, CRP ve IL-6 yüksekliği devam edebilir.

Uzun Covid’in nedeni bilinmemektedir.

Uzun Covid olası nedenleri arasında:

• Hipoksi ve akciğerlerde kalıcı hasar
• Kronik enflamasyon
• Mitokondri hasarı ve oksidatif stres
• Beyin ve beyin sapında enflamasyon, mikrovasküler ve hipoksik hasar
• Otonom tutulum
• Pıhtılaşma eğiliminde artış ve PAF aktivasyonu
• Endoplazmik retikulum stresi
• Eksitotoksite
• Mast hücreleri ve histamin entoleransı
• Disbiyozis ve artmış bağırsak geçirgenliği
• D vitamini eksikliği
• Magnezyum eksikliği
• B, C ve E vitamini eksiklikleri
• Çinko, selenyum, iyot ve demir

eksiklikleri sayılabilir.

Uzun Covid’i olan hastalara öneriler:

1. Dinlenin.
2. Su için, susuz kalmayın.
3. Uykunuza dikkat edin, uykusuz kalmayın. Doktorunuza danışarak magnezyum glisinat ve/veya melatonin kullanabilirsiniz.
4. Eksitotoksik olduğu, histamin entoleransı bulgularını ve artmış bağırsak geçirgenliğini artırdığı için GLUTEN TÜKETMEYİN.
5. Her gün 5 dakika dahi olsa hareket edin.
6. Sigara içmeyin.
7. Alkol almayın.
8. Çay ve kahve tüketimini azaltın. Histamin entoleransınız varsa çay, ellerde titreme ve/veya çarpıntınız varsa kahve İÇMEYİN.
9. Rafine şeker ve işlenmiş katkı maddeli besin tüketmeyin.
10. Sebze, meyve, kuruyemiş, tohum-çekirdek ve balık tüketiminizi artırın.
11. Her öğün lifli besin tüketin.
12. D vitamini düzeylerinizi ölçtürün. Takviye alın. Yazın öğlen saatlerinde 15 dakika güneşlenin.
13. Bir dahiliye veya nöroloji uzmanına muayene olun; Tiroid hormon değerleri ve antikorları, kan şekeri ve açlık insülin değerleri, demir, B12, D, folik asit, çinko, selenyum, sabah kortizol, idrar iyot, idrar bakır düzeylerinize baktırın. Diyabet, metabolik sendrom ve/veya hipertansiyon araştırmalarınızı yaptırın.
14. Çarpıntınız varsa bir kardiyoloji hekimine muayene olun.
15. Çölyak  hastalığı testlerinizi yaptırın (anti, transglutaminaz, anti gliadin ve endomizyal antikorlar).
16. Kronik yorgunluk ile birlikte egzamanız varsa, altın takılar dışındaki takılar rahatsız ediyorsa, nikel alerjiniz olabilir. Bir hekimden nikel patch testi veya nikel LTT testi gerekliliğini konuşun. Nikel düzeyi yüksek besinleri tüketmeyin/çok az tüketin: Konserve besinler, gluten free hazır paketli ürünler, kuruyemişler*, kakao*, çikolata*, tahıllar*( buğday, çavdar, yulaf, mısır, darı), somon, ton balığı*, uskumrugiller*, kabuklu deniz ürünleri*, baklagiller*, domates ve ürünleri*, kuru meyveler*, kabartma tozu, çayla*, margarin) (*lı besinler histamin entoleransına da iyi gelmeyeceği için bir taşla iki kuş vurmuş olursunuz).
17.  Omega-3 ve Omega-9 tüketiminizi artırın.
18. Beyin sisiniz ve ellerinizde titreminiz varsa, SSRI türü veya trisiklik antidepresan kullanıyorsanız doktorunuzla görüşüp alternatif bir tedavinin mümkün olup olmadığını sorun.
19. Proton pompası inhibitörü kullanıyorsanız doktorunuza danışarak değiştirilmesini veya doz azaltılmasını isteyin.
20. Sabredin, kendinize zaman tanıyın.
21. Stresle baş etmeyi öğrenin: meditasyon yapmayı öğrenip, her gün 1-2 dk olsa dahi yapın.