Ürək dərəcəsinin dəyişkənliyi nədir?

Ürək sürəti dəyişkənliyi (KHD) otonomik sinir sisteminin balanslı bir şəkildə işlədiyini, oyanıqlıq mərkəzləri və beyin sapı ünsiyyətin bütövlüyünü göstərən bir belirteçtir.

 Otonomik sinir sitemi iki hissədən ibarətdir: Simpatik sinir sistemi (FAQ) və parasempatik sinir sistemi (PSS). Qarşılaşılan bir stress xəbərdar edəni sonrasında stimul döyüş / neçə cavabı verildiyində aktiv olan sistem simpatik sistemdir. Stimul verilən stress cavabı ilə beyindən ifraz olunan hormonların təsiri ilə (HPA oxu) böyrək üstü bezlərindən kortizol və adrenalin ifraz olunur. Bizə stress meydana gətirən xəbərdar döyüş edərək və ya qaçaraq başa çıkmamızı təmin etmək üçün qan təzyiqi yüksəlir, nəfəs alıb vermə sıxlaşar, ürək atışları sürətlənir, qan dövranı daxili orqanlardan çəkilərək qol və qıçlara yönəldilmişdir; döyüşürük və ya qaçırıq.
 Simpatik sistem cavabının funksiyası başa çatdıqda parasempatik sistem aktivləşdirilir. Ürək sürəti yavaşlayır, təzyiq düşər, qan axını təkrar daxili orqanlara yönləndirilir, həzm başlayır, yara yaxşılaşması və immunitet sistemi dövrəyə girər.

 Təbiətdə və təbii şərtlərdə bu şəkildə döyüş və ya neçə stress cavabının ortaya çıxaran xəbərdar edənlər nadir sıxlıqda, yabanı bir heyvanla qarşılaşanda, düşmən görüldüyündə, təbii fəlakətlərlə qarşılaşanda olur. Buna qarşı indiki vaxtda davamlı kiçik və ya böyük streslerle qarşılaşdığımız həyatlar yaşamamamız səbəbiylə az qala oyanıq keçirdiyimiz bütün dəqiqələrdə, hətta yuxuda belə bu stress cavabı aktivdir; simpatik sistem, parasempatik sistem bastırılır.
 Kronik stress reaksiyasının başqa bir səbəbi uşaqlıq travmalarına məruz qalır. Tədqiqatlar HPA oxunu pozacaq. Amigdalalarda ibarət dəyişikliklər səbəbiylə travmatize kəslər qarşılaşılan bütün stresslərə şişirdilmiş stress cavabı verirlər. Bu, uşaqlıqdan bəri simpatik sistemdən üstün olan təhrif balansına gətirib çıxarır.

 Kronik stress reaksiyasına və sempatik sistem üstünlüyünə əsasən ürək normadan yüksək dərəcələrdə fəaliyyət göstərir. O, gecə-gündüz istirahət etmədən işləməyə çalışır.

 Simpatik sistemin basqın olmadığı, simpatik və parasempatik sistemlərin balanslı olduğu ideal şəraitdə ürək atımları arasındakı müddət sabit deyil; nəfəs alışverişlerle koordinasiyalı olaraq beyin sapındaki hüceyrələrdən gələn məlumatlarla ürək atımları arasındakı müddətlərdə dəyişikliklər olur. Varyantlıq normal və sağlamdır.

 Ancaq simpatik sistem baskınlığı olan və parasempatik sistemi dövrəyə girə bilməyən kəslərdə ürək normaldan sürətli olaraq çalışır və nəfəslə koordinasiyalı dəyişikliklər görülməz. Düşük ürək dərəcəsi dəyişkənliyi olan xəstələr kiçik stres stimullarına uyğun olmayan və çox həssas cavab verirlər.
 Buna qarşı stress qarşısında soyuqqanlı ola bilən və romantik olaraq balanslı fərdlərin ürək sürəti değişkenlikleri yüksəkdir.
 Ürək sürəti dəyişkənliyi aşağı olan ürək damar xəstələri və xərçəng xəstələrinin sağ qalım və yaxşılaşma nisbətləri, ürək sürəti dəyişkənliyi yüksək olan xəstələrə görə aşağıdır.

 Ürək dərəcəsi dəyişkənliyinin azalması ömür boyu qalmaq üçün məhkum edilmir. Bir şəxs ürək dərəcəsi dəyişkənliyi ilə şüurlu şəkildə məşğul ola bilər. Bir adamın ideal ürək sürəti dəyişkənliyi, sakit və romantik olaraq rahatlamış olduğu və dəqiqədə 5 elə 7 nəfəs aldığı zamanlarda olur. Burada təhsil və şüurlu dəyişikliklər də tam şəkildə məşğuldur. Yoga, meditasyon və nəfəs işləri əsnasında bilinçili olaraq yavaş və dərin, uzun nəfəslər almaq parasempatik sistemi işə salar. Araşdırmalar zamanı daha aktiv olan parasempatik sistem günlərdə daha aktiv hala gəlir; ürək dərəcəsi dəyişkənliyi artır.
 Ürək sürəti dəyişkənliyi artan xəstələrin həm narahatlıq və depressiya əlamətlərindən geriləmə, həm də gündəlik həyat keyfiyyətində və xəstələrin yaxşılıq halında artım görülmüşdür. Bu səbəblə şiddətə və ya təcavüzə məruz qalan zədə xəstələrinin, depressiya və anksiyetesi olan xəstələrin, yüksək təzyiq xəstələrinin və ürək problemi olan xəstələrin, şərti medikal müalicə və tətbiqlərinə əlavə olaraq müalicələrinə yoga, meditasyon və nəfəs işlərini bildirmək yaxşılaşma müddətini sürətləndirməkdə və müalicədən üz güldürücü nəticələr alınmasını təmin etməkdədir .